7-ma’ruza: bipolyar tranzistorlarning ishlash prinsipi. Zonaviy diagrammalar. Baza, emitter va kollektor toklarini hisoblash. Emitter va kollektor o‘tishlarning effektivligi. Tok bo‘yicha kuchayish koeffitsienti

Kollektor o‘tishning samaradorligi. Kollektor o‘tishga yetarlicha katta teskari kuchlanish berilganda, u orqali faqat emitterdan bazaga purkalgan va kollektorga yetib boradigan kovaklar toki emas, balki elektron toki ham oqib o‘tadi. Bu elektron toki quyidagilarga asosan paydo bo‘ladi. Kollektor o‘tish orqali bazadan o‘tgan kovaklar kollektor sohasida musbat zaryad hosil qiladi. Bu zaryad kompensatsiyalanishi va elektroneytrallik sharti saqlanishi uchun kollektor kirish klemmasi d orqali xuddi shuncha miqdordagi elektronlar kirib keladi. Kirib kelgan elektronlarning bir qismi kollektor elektr maydoni ta’sirida baza sohasiga o‘tkaziladi. Kollektor o‘tish xarakteristikasi uchun kollektor o‘tish samaradorligi-ya’ni kollektor orqali o‘tayotgan to‘la tok (I_k) ning uning kovakli tashkil etuvchisiga nisbatiga teng bo‘lgan kattalikdan foydalaniladi:

(3.25)
Keltirilgan ifodadan ko‘rinadiki, tokning kovakli va elektron tashkil etuvchilarining har qanday munosabatida kollektor samaradorligi birdan bir muncha katta bo‘ladi. Kollektor tokining elektron tashkil etuvchisini topish uchun tokning har ikki, elektron va kovakli tashkil etuvchilari ifodalaridan foydalanamiz:

, (3.26)
(3.26) munosabatning birinchi tenglamasidan kollektor o‘tishdagi elektr maydon kuchlanganligi (Ye) ni topib, uni ikkinchi tenglamaga qo‘ysak, kollektor tokining elektron tashkil etuvchisini olamiz:

(3.27)