Mavzu: Magnit maydon. Bir jinsli magnit maydonida zaryadlangan zarralarning harakati

m

r

q

     ,                          (47) 

bu har bir elektronning tashqi magnit maydoni ta‟sirida N yo„nalishiga teskari bo„lgan qushimcha 

induksiyalangan magnit momentidir. 

 

Birlik hajmda n ta atom bo„lgan holda, magnitlanish jadalligi 

0

2

2

0

6

B

m

a

n

Zq

M

n

j

m

     ,               (48) 

magnit qabul qiluvchanlik 

---

m

a

n

Zq

B

j

m

6

2

2

0

0

     ,                     (49) 

bo„ladi. Bu erda Z – atomdagi elektronlar soni, 

2

a

 - yadrodan elektrongacha bo„lgan masofaning 

o„rtacha kvadrati. 

 

Demak, diamagnit jismlar uchun 

1

 va manfiydir. U tashqi maydon kuchlanganligiga va 

temperaturaga bog„liq emas. Diamagnit jismlar tashqi maydon yo„nalishiga teskari yo„nalishida 

magnitlanadilar, natijada undan kuchli maydon sohasidan itarilib chiqiladi. 

Paramagnit moddalar 

      Atomlarda, energetik holatlari elektronlar bilan to„la egallanmagan qobiqlar mavjudligi natijasida 

paramagnitizm sodir bo„ladi. Pauli prinsipiga asosan, har bir kvant holatni faqat spinlari bir-biriga 

qarama-qarshi yo„nalgan ikkita elektron egallashi mumkin. Bu elektronlarning natijaviy spin momenti 

nolga teng. Agarda atom toq sonli elektronlarga ega bo„lsa, u holda ularning bittasi juftlashmagan bo„ladi 

va atom doimiy magnit momentiga ega bo„ladi. Bunday holat  H, K, Na, Ag atolarida kuzatiladi. 

 

Elektronlar soni juft bo„lganda, atomda ikkita holat kuzatiladi:  barcha elektronlar juftlashgan va 

natijaviy spin momenti nolga teng bo„ladi; ikkita yoki birnecha elektronlar juftlashmagan bo„lsa, atom 

doimiy magnit momentiga ega bo„ladi (masalan kislorod atomi). 

 

Agarda atomlarning magnit momentlarining o„zaro ta‟siri nolga teng yoki juda kichik bo„lsa, 

bunday atomlardan tashkil topgan jism paramagnit bo„ladi. 

 

Paramagnit jismning atomlari doimiy magnit momentiga (M) ega bo„lsalar, ya‟ni ular doimiy 

magnit dipollarini tasavvur etsalar, bu dipollar oralarida o„zaro ta‟sir deyarli kichik bo„ladi. Bunday dipol 

N magnit maydonida quyidagi magnit energiyasiga ega bo„ladi: 

cos

MH

U

m

     ,                              (50) 

bu erda 

 - M va N orasidagi burchak. Bu burchak nolga tenglashganda dipolning Um  magnit 

energiyasi minimal qiymatga erishadi. Shu sababli dipollar N maydon yo„nalishiga moslashishga intiladi. 

Ammo bunga doimo issiqlik harakati to„sqinlik qiladi. Moddaning natijaviy magnit momenti alohida 

atomlarning magnit momentlarining N maydon yo„nalishiga proeksiyalarining yig„indisiga teng bo„ladi. 

 

Magnitlanish jadalligi 

H

kT

nM

M

n

j

H

m

3

2

      ,                     (51) 

ga teng bo„ladi. Magnit qabul qiluvchanlik quyidagicha ifodalanadi: 

kT

nM

0

2

3

     ,                             (52) 

---

bu erda n – birlik hajmdagi atomlar soni. Demak paramagnit jismlarda magnit qabul qiluvchanlik birdan 

kichik va musbat bo„ladi. Bunday jismlar N maydon yo„nalishida magnitlanadilar va N ning maksimal 

sohasiga tortiladi. 

 

14.21-rasmda magnitlanish jadalligining magnit maydoniga bog„liqligi diamagnitiklar (1) va 

paramagnitiklar (2)  uchun keltirilgan. 

 

 

 

14.21–rasm. Diamagnitik va paramagnitlarda magnitlanish jadalligining magnit maydoniga bog„liq 

o„zgarishi 

 

Ikkala holda, jm N ga  proporsional ravishda o„zgarib boradi. Paramagnitiklar uchun bu bog„liqlik faqat 

nisbatan kichik magnit maydon kuchlanganligida va yuqori temperaturalarda kuzatiladi. 

 

Kuchli magnit maydonlarda va past temperaturalarda jm(H) o„zining js  to„yinish qiymatiga 

asimptotik yaqinlashadi          (14.22–rasm). 

 

 

14.22–rasm. Kuchli magnit maydonlarida paramagnit materiallarida to„yinish hodisasi 

 

Paramagnitik jismlarda magnit qabul qiluvchanlik temperaturaga quyidagicha bog„liq bo„ladi: 

 

---