Мавзу. Кейнс таълимоти ва кейнсчилик

Учинчи қоида – тартиблаш жорий вазифаларга эмас, балки узоқ муддатли вазифаларга мўлжалланган бўлиши керак. Яъни пул массасидаги ўзгаришлар натижаси асосий иқтисодий параметрларда бирдан акс эттирилмайди, балки бироз вақтдан кейин таъсири билинади. Одатда, лаг (вақтинча ўзилиш) бир неча ойни ташкил этади. У шу нарсани билдирадики, пул массасидаги ўзгаришлар ялпи ички маҳсулотга бирдан эмас, балки бир оз вақтдан (ойдан) кейин таъсир кўрсатади. Шунинг учун пул сиёсати жорий тартибдаги самарага ва қисқа муддатли ўзгаришларга мўлжалланган бўлмай, балки узоқ муддатли характерга эга.

Бундай боғлиқлик, яъни муомаладаги пулнинг миқдори билан мамлакат доирасида сотилган товар ва хизматларнинг умумий миқдори ўртасидаги боғлиқлик Ирвинг Фишернинг айирбошлаш тенгламасида ифодаланади: M • V = P • Q, бу ерда, М – пул миқдори; V – муомаладаги пулнинг айланиш тезлиги; Р – баҳолар даражаси; Q – ишлаб чиқарилган товар ва хизматларнинг миқдори.

• М. Фридмен концепцияси пулнинг миқдорий назариясига асосланади.
• Пулнинг миқдорий назариясига кўра, пул миқдори билан баҳолар даражаси ўртасида бевосита боғлиқлик мавжуд, баҳолар муомаладаги пул миқдори билан аниқланади, пулнинг сотиб олиш қобилияти эса баҳо даражасига боғлиқ. Пул массаси кўпайса, баҳолар ўсади, ва аксинча, пул массаси камайса, баҳолар пасаяди, яъни бошқа барча шароитлар бир хил бўлганда товарларнинг баҳолари пул миқдорига мутаносиб тарзда ўзгаради.
• Товар айланишини таъминловчи нақд пул тахминан бир йиллик даромаднинг ўндан бир қисмини ташкил этади, деб фараз қилайлик. Бошқача айтганда, пул йилига ўн марта айланади. Пул бир йилда 10 марта айланса, унда мисол учун 10 млн. сўмлик бир йиллик даромадни (маҳсулотни) сотиш учун муомалада 1 млн. сўм бўлиши керак. Агар муомаладаги пул миқдори 1 млн. сўмдан 2 млн. сўмга ортса, унда (бошқа шартлар ўзгармаган ҳолда) баҳолар ҳам икки баробар ошади.

Айирбошлаш тенгламаси

Пулга бўлган талаб ва таклиф

• Кишилар бозор иқтсодиёти шароитида ўз бойликларини ҳар хил шаклларда (пул, қимматли қоғозлар, ер участкаси, кўчмас мулк ва бошқа кўринишларда) сақлаши мумкин. Ҳар ким ўз бойлигини кўпайтиришга интилади.
• М.Фридмен бўйича, пулга бўлган талаб нафақат молиявий активлардан келадиган даромадларга, балки даромад келтириши мумкин бўлган бошқа бойлик шаклларига ҳам боғлиқ.
• М.Фридмен бойликнинг бешта асосий шаклларини ажратиб кўрсатиб беради:
• Пуллар, облигациялар, акциялар, моддий неъматлар, инсон капитали.
• Бир шаклдаги бойликнинг қиммати ошса, иккинчисининг пасайиши мумкин.
• Шу боис, бойлик шаклларининг алмаштириб турилиши, уларни сотиш ва сотиб олиш операциялари доимо бўлиб туради