Мавзу: картографик тасвирлаш усуллари

Оддий геометрик белгилар унча кўп эмас, уларни турли рангларда бўяб, штрихлар билан ва ичига ҳар хил шакллар тушириб сонини кўпайтириш мумкин.

Ҳарфли белгилар. Картада тасвирланмоқчи бўлган воқеа ва ҳодисаларнинг номларини бош ҳарфлари ёки кимёвий белгилари билан ифодаланади. Фойдали қазилмалардан алюминий (АI), олтин (Аu), калий (К) деб ёзилади.

Кўргазмали белгилар воқеа ва ҳодисаларнинг шаклларидан иборат бўлиб, карта ўқишни анча осонлаштиради, лекин бунда геометрик аниқлик унча сезилмайди. Бу усулдан тарғибот ва ташвиқот карталарида кўпроқ фойдаланилади. Объектлар белгиларда тасвирланса, объектнинг ҳақиқий ўрни муайян шаклнинг маркази бўлиши керак.

Миқдорлар мутлоқ ва шартли кўрсатгичларда тасвирланиб, узлуксиз шартли ва узлуксиз поғонали шкалада кўрсатилади. Белгилар усули узлуксиз шартли шкалада берилганда миқдор кўрсатгичлари аниқроқ тасвирланади. Шунинг учун узлуксиз шкаладаги белгилардан, маълумотнома типидаги олий мактаблар учун мўлжалланган карталарни тузишда фойдаланилади. Поғонали шкаладаги белгиларда миқдорлар маълум гуруҳларга ажратиб тасвирланади. Бунда белгилар ўлчами миқдорини аниқ кўрсатмайди.

Бир жойга тегишли диаграммалар усули

• Бир жойга тегишли диаграммалар усули
• Бу усул ёрдамида карталарда тасвирланган воқеа ва ҳодисалар мутлоқ ва нисбий миқдорларда кўрсатилиши мумкин. Миқдорлар ҳар хил диаграммалар, шкалаларга бўлинган графиклар шаклида ифодаланади.

Мас., бирор жойнинг ўртача ҳаво ҳарорати, ойлик ёғин миқдори, қор қоплами қалинлиги, дарёларнинг йиллик сув сарфи, шамолнинг кучи, йўналиши ва бошқалар шулар жумласидандир. Диаграммаларда миқдор кўрсатгичларининг ўзгаришини ҳам бериши мумкин.

Ареаллар усули

• Ареаллар усули картографияда кенг ишлатилади (лотинча“ареа”, майдон, макон, ҳудуд деган маънони англатади). Ареаллар усули билан тузилган карталар ҳам умумгеографик ва мавзули карталардир. Топографик ва мавзули карталарда ўрмонзорларни, экинзорларни, қум босган ерларни тасвирлашда ареаллар усули кўп ишлатилади.