mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

2. Tadbirkorlik taraqqiyotini yuksaltirishda innovatsion faoliyatni o’rni 
Tadbirkorlik  taraqqiyoti  novatorlikdan,  erkin  bozor  talablarini  bilmoqlikda, 
ularni istiqbolini his etmoqlikda, ularga mos tovar va xizmatlarni yetkazmoqlikda va 
shu  yo‘l  bilan  o‘z  maqsadlariga  erishmoqlikdadir.  Iqtisodiyotni  rivojlantirishning 
bosh  me’zoni  bo‘lib  tadbirkorlik  xizmat  qiladi.  Tadbirkor  har  qanday  imkoniyatni 
boy bermasdan, o‘z manfaatida o‘zi uchun iloji boricha maksimal yutuq maqsadida, 
hech  qanday  talofatlardan  qo‘rqmay  tashabbusni  qo‘lga  oluvchi,  kuchli  va 
harakatchan  insondir.  A.  Smitni  ko‘zga  ko‘rinmas  qo‘l  qoidasiga  binoan,  tadbirkor 
har  qanday  imkoniyatni  nafaqat  o‘zi  uchun  balki  jamiyat  kelajagi  uchun 
ishlatuvchidir.  Tadbirkor bo‘lish,  demak,  yangi  ishni  amalga  oshirish  qarorini  qabul 
qilishdir. Tadbirkorlik, iste’molchilarni turli tovar va xizmatlar bilan ta’minlash yo‘li 
bilan, daromadni oshirishga qaratilgan turli faoliyatdir. Tadbirkorlik faoliyati doimiy 
ravishda  o‘z  mulkiy  mas’ulligidan,  o‘z  qo‘rquv  va  tavakkalligidan  kelib  chiqib 
yuritiladigan faoliyat hisoblanadi. Haqiqiy tadbirkor faqat o‘z g‘oyasiga ega bo‘lgan 
insonlardir,  olimlarni  fikriga  ko‘ra,  dunyodagi  insonlarni  faqat  15-20  foizigina 
tadbirkordek  fikr  yuritish  va  harakat  qilish  qobiliyatiga  egadirlar.  Amerikaliklar 
tadbirkorlarning millatini “oltin foyda” deb atashadi. Nobel’ mukofoti laureati, taniqli 
iqtisodchi  Fridrix  Fan  Xayekni  fikricha,  tadbirkorlikning  mohiyati  yangi  iqtisodiy 
imkoniyatlarni  izlashdir,  uni  axtarib  topishdadir.  Tadbirkorlik  oddiygina  faoliyat 
emas,  u  yaratuvchanlikka  mos  va  xos  faoliyatdir.  Tadbirkorlikni  yuritish  va 
yuksaltirish uchun tadbirkor ijodiy hislatga ega bo‘lishi kerak.  
Tadbirkorlikka  xos  bo‘lgan  hislatlar  bular:  tashabbuskorlik;  yaratuvchanlik; 
ijodkorlik;  yangilikka  intiluvchanlik;  o‘zining  g‘oyasiga  ega  bo‘lmoqlik; 
tavakkalchilik  va  qaltislikni  o‘z  bo‘yniga  olmoqlik;  novatorlik,  eskini  buzib,  ijodiy 
ravishda  yangilikni  kiritmoqlik,  ya’ni  doimiy  rivojlanmoqlik;  faoliyat  oqibatlarini 
ko‘ra  bilmoqlik;  o‘z  majburiyatlarini  bajarmoqlik;  o‘z  qaroridan  qaytmaslik; 
uddaburonlik  va  doimiy  intiluvchanlik,  yaratuvchanlik.  Qayd  etilgan  hislatlarga  ega 
bo‘lganlargina  tadbirkorlikni  aniq  jarayon  sifatida  tasavvur  qila  oladilar,  buzish 
qobiliyatiga  ega  bo‘la  oladilar,  yangilikni  yaratish  imkoniyatiga  ega  bo‘ladilar. 
Tadbirkorlik taraqqiyoti novatorlikdadir, ya’ni eskini ijodiy yondashuv asosida buzib, 

---

yangisini  ijod  etishdadir.  Taniqli  nemis  iqtisodchisi  D.A.Shumpeterni  fikriga  ko‘ra, 
texnologiya  taraqqiyoti  iqtisodiy  yuksalishni  boshqaradi,  novatorlik  ya’ni  doimiy 
ijodiy yondashuv va yaratuvchanlik rivojlanishni ta’minlaydi. 
D.A.Shumpeterni  fikriga  ko‘ra,  inovatorlikni  amalga  oshiruvchisi  bo‘lib 
tadbirkor  xizmat  qiladi,  moliyaviy  mablag‘lar  esa  uni  ta’minotini  tashkil  etadi. 
Demak,  tadbirkorlik  o‘z  mazmun-mohiyatiga  ko‘ra  ijodkorlik,  yaratuvchanlik, 
yangilikni  tadbiq  etmoqlik,  tashabbuskorlik  negizida  tadbirkorlik,  uddaburonlik, 
intiluvchanlik  va  doimiy  rivojlanmoqlikni  anglatadi.  Ushbu  jihatdan  tadbirkorlik 
faoliyati innovatsiya faoliyatidan boshqa narsa emasdir. Haqiqiy tadbirkorlik negizida 
novatorlik,  yangilikni  kiritish,  hayotga  tadbiq  etish  yo‘li  bilan  rivojlanishni 
ta’minlash yotadi.  
Innovatsiya  faoliyatiga  ham  xos  bo‘lgan  belgilar  bo‘lib,  tadbirkorlik 
taraqqiyotini  yuksaltirish  omili  sifatida  xizmat  qiladi.  Tadbirkorlikni  innovatsion 
faoliyatsiz his qilib bo‘lmaydi, ushbu jihatdan tadbirkorlik faoliyati oddiy biznesdan 
farq qiladi. Faqat innovatsiyalarga tayangan holda tadbirkorlikni yuritish tadbirkorlik 
faoliyati maqsadiga xos bo‘lgan yutuqlarni va yuqori daromadni ta’minlaydi. Bunda 
tadbirkorlik  faoliyati  erkin  raqobat  muhitida  sinmaydi,  u  faol  rivojlanadi, 
taraqqiyotga erishadi, yuksaladi. 
Innovatsion tadbirkorlik uch asosiy turga bo‘linadi:  
- mahsulot innovatsiyasi;  
- texnologiya (ishlab chiqarish) innovatsiyasi;  
- ijtimoiy innovatsiya.