Mavzu: Immunitet to’g’risida ta’limot

Louis Pasteur (1822 – 1895) - fransuz kimyogari va mikrobiologi, hozirgi zamon mikrobiologiyasi va immunologiyasi asoschilaridan biri

• Tabiiy tug`ma immunitetning paydo bo`lishining boshqa sababi ham bor. Buni L. Pasterning tajribasidan bilish mumkin. L. Paster qurbaqaning kuydirgi kasalligiga immunitetli bo`lishini tekshirib, baqaning tana temperaturasining past bo`lishi va bunday temperaturada kuydirgi kasalligining mikrobi ko`payib yashay olmasligini aniqladi. Agar qurbaqaning tana temperaturasini suniy ravishda 36-37˚ ga etkazib, keyin unga kuydirgi kasalligini qo`zg`atuvchi mikrobni yuqtirilganda qurbaqa ham kuydirgi kasali bilan kasallanishini aniqladi. Shu bilan L. Paster tovuqning kuydirgi kasalligiga immunitetligini tekshirib, uning sababini aniqladi. Agarda tovuqning tana temperaturasi sun`iy ravishda pasaytirilib, keyin kuydirgi kasalining mikrobi yuqtirilsa, bunday sharoitda tovuq ham kuydirgi kasali bilan kasallanishini aniqladi.
• Demak, qurbaqa bilan tovuqning kuydirgi kasalligiga immunitetli bo`lishi, ularning tana tempuraturasining mikrob uchun noqulay bo`lishidir.

Tabiiy immunitet, oʻz navbatida, yana ikkiga boʻlinadi: 1) tabiiy faol immunitet – yuqumli kasallikdan sogʻaygandan soʻng yuzaga keladi; 2) tabiiy sust – onadan bolaga yoʻldosh va sut orqali oʻtadi. Sunʼiy immunitet ham ikki xil boʻladi: 1) sunʼiy faol, vaksinalar bilan emlaganda hosil boʻladi; 2) sunʼiy sust – zardob, qon, immunoglobulin va plazmalar yuborilgandan soʻng yuzaga keladi.

• Tabiiy immunitet, oʻz navbatida, yana ikkiga boʻlinadi: 1) tabiiy faol immunitet – yuqumli kasallikdan sogʻaygandan soʻng yuzaga keladi; 2) tabiiy sust – onadan bolaga yoʻldosh va sut orqali oʻtadi. Sunʼiy immunitet ham ikki xil boʻladi: 1) sunʼiy faol, vaksinalar bilan emlaganda hosil boʻladi; 2) sunʼiy sust – zardob, qon, immunoglobulin va plazmalar yuborilgandan soʻng yuzaga keladi.
• Hayot davomida orttirilgan yoki spesifik immunitet: orttirilgan immunitetning xususiyati shuki, kasallikni qaysi mikrob qo`zg`agan bo`lsa organizmda o`sha mikrobga qarshi maxsus immunitet modda hosil bo`ladi va kelajakda organizmning faqat shu kasallikka nisbatan immunitetli bo`lishiga xizmat qiladi. Ana shu xususiyati uchun bu immunitetni spesifik immunitet ham deyiladi.
• Orttirilgan immunitetning tabiiy tug`ma immunitetdan farqi shuki, orttirilgan immunitet nasldan-naslga o`tmaydi. Bu immunitetni hayvon va odamlar o`z hayot faoliyati jarayonida hosil qiladilar. Orttirilgan immunitet uzoq muddat davom etadi va ayrim kasalliklardan so`ng umrbod saqlanadi. Orttirilgan immunitet paydo bo`lishi natijasida odamlar qizamiq, ko`kyo`tal, qorin tifi, skarlatini kabi kasalliklar bilan bir marta kasallanib, sog`aygandan keyin, 2- chi marta bu kasallik bilan umuman og`rimaydi.