Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши

1926-yilning 26-fevral – 6-mart kunlari Bokuda Butinittifoq turkologiya quriltoyi bo‘lib o‘tadi. Unga Rahim In'omov, Ashurali Zohiriy, Shokirjon Rahimiy, Elbek, B.Rahmoniy, Abdujabborovlar O‘zbekistondan vakil bo‘lib qatnashdilar. Fitrat bu anjumanga yirik sharqshunos olim sifatida «alohida chaqiruv bilan» taklif etildi⁶. Turkiyot qurultoyida arab va rus grafikalari asosida ish ko‘rayotgan turkiy xalqlarning yozuvlarini lotinlashtirilgan alifboga ko‘chirish masalasi ko‘riladi. Qurultoyda bu taklif ma’qullanadi. Ana shu qurultoydan so‘ng О‘zbekistonda lotin grafikasiga o‘tish harakati tezlashadi. О‘sha vaqtda arab yozuvidan lotin yozuviga o‘tishning sababi sifatida arab alifbosining o‘zbek nutq tovushlari shaklini bera olmasligi, texnik jihatdan yozuvda noqulaylik tug‘dirishi, unda nuqtalar, alomatlarning mavjudligi, harflarning to‘rt shaklda yozilishi, stenografiya, telegraf ishlarida to‘sqinlik qilishi ko‘rsatiladi.
1926-yilning 19-21-may kunlari Samarqandda o‘zbek ziyolilarining alifbo muammolariga bag‘ishlangan ilmiy kengashi bo‘lib o‘tadi. Kengash qarori asosida yangi alifbo loyihasi tuziladi.
1926-yilning 10-iyunida О‘zbekiston Ijtimoiy Sho‘rolar Jumhuriyati Kengashining 1-chaqiriq 4-sessiyasi bo‘lib o‘tadi. Unda yangi alifboga o‘tishni rejali ravishda amalga oshirish maqsadida Ijroiya Qo‘mita huzurida О‘zbekiston yangi alifbe Markaziy qo‘mitasini tashkil etish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi. Shu qarorga ko‘ra qo‘mitaning 44 kishidan iborat tarkibi va uning raisi (Y.Oxunboboyev) belgilanadi.
1926-yilning 16-oktabrida О‘zbekiston Ijroiya Sho‘rolar Jumhuriyati Markaziy Qo‘mitasi 88-sonli qarori bilan yangi alifbo Markaziy va mahalliy qo‘mitalari nizomini tasdiqlaydi. Bu Nizomda Markaziy va mahalliy qo‘mitalar strukturasining huquq va vazifalari belgilanadi.
1927-yilning iyun oyida Bokuda yangi turk alifbosi Markaziy Qo‘mitasi birinchi plenumini o‘tkazadi. Unda lotin grafikasi asosida tuzilgan birlashgan turk alifbosi qabul qilinib, barcha turkiy Respublikalarga tarqatiladi.