integrasiya – bola ta’limi va rivojlanishidagi mazmun tarkibiy qismlari o’rtasidagi bog’liqlik;
inklyuziv ta’lim – bolalarning alohida ta’lim ehtiyojlari va individual imkoniyatlarini inobatga olgan holda ta’lim va tarbiya olinishini teng ta’minlovchi jarayon;
“Men” konsepsiyasi – bolani o’zi haqidagi anglangan tasavvurlar tizimi uning refleksiv faoliyatini bir qismi;
refleksiv faoliyati- bolada o’z tushunchalari va hatti-harakatlarini anglashi va mustaqil tahlil qilishi asosida xulosalar shakllanishi jarayoni;
1. Davlat talablarining maqsadi – mamalakatda o’tkazilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohatlarni, xorijiy mamamlakatlar ilg’or tajribasi hamda ilm-fan yutuqlari va zamonaviy informatsion kommunikativ texnologiyalar inobatga olgan holda maktabgacha ta’lim tizimida ma’nan mukammal va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdir. Quyidagilar 6 oylikkacha bo‘lgan bolalarda yirik motorika rivojlanishining talablari hisoblanadi:
gavdasini boshqara olish (muvozanat saqlashga qodir bo‘lish);
tana a’zolarini boshqara olish;
maqsadli harakatlana olish.
Quyidagilar 6 oylikkacha bo‘lgan bolalarda yirik motorikaning rivojlanish indikatorlari hisoblanadi:vertikal holatda boshini dadil ushlab turish;
tizzasidan bukilgan oyoqlariga tayanish;
qo‘llari bilan ushlab turish;
qo‘ltig‘idan ushlab turilganda, oyoqlarini bukmasdan to‘g‘ri turish;
orqa tomoni bilan yotgan holatdan qorniga ag‘darila olish;
maqsadli tartibda o‘z qo‘llarini og‘ziga yaqinlashtirish;
orqa tomoni bilan yotgan holda bir oyog‘ini ko‘tarib, og‘ziga tortish;
gavdasi va qo‘llari bilan buyumga intilish.
6 oylikkacha bo‘lgan bolalar bilan quyidagi mashqlar o‘tkazilishi lozim: bolani ikki qo‘llab hamda qattiq yuzada vertikal holatda ushlab turish; bola qorinda yotganda, gavdasining holati ko‘krak qafasini ko‘tarib, boshini yuzadan balandda ushlab turish imkonini berishini ta’minlash; bolaning qo‘llariga o‘yinchoq ushlatib, uni qanday ushlab, og‘ziga yaqinlashtirishini kuzatib turish; bolaning bir qo‘liga shaqildoq ushlatib, uni boshqa qo‘liga olishini rag‘batlantirish; bolani orqa tomonida yotqizib, avval bir oyog‘ini, keyin ikkinchi oyog‘ini asta tortib ko‘rish, bolaning oyog‘ini qo‘li tomon surib, og‘zi tomon yo‘naltirish; bolaga eng yaxshi ko‘rgan o‘yinchog‘ini uzatib, uning qanday qilib o‘yinchoqqa intilib, qo‘llari va gavdasi bilan harakatlanishini kuzatish; o‘yinchoqni bolaning oldiga qo‘yib, gavdasi bilan o‘yinchoqqa qarab harakatlanishga yo‘naltirish. 6 oylikkacha bo‘lgan bolalarning xavfsiz yashashi va harakatlanishini ta’minlash uchun quyidagilar taqiqlanadi: bolani faqat beshikka yotqizib katta qilish; bolaga uning harakatlarini siqib qo‘yadigan kiyimlar kiydirish; bola toliqib qolmasligi uchun mazkur Davlat talablarining 35-bandida ko‘rsatilgan mashqlarni har kuni kamida 3-4-marta takrorlash;
bolaga og‘ir buyum yoki o‘yinchoqlar berish;
bolani siqib yo‘rgaklash.
Quyidagilar 6 oylikkacha bo‘lgan bolalarda mayda motorika rivojlanishining talablari hisoblanadi: bolaning qo‘llari va barmoqlarining harakatlanishini nazorat qilishga qodirligi; bolaning umumiy foydalanishdagi o‘yinchoqlar va buyumlardan foydalanish qobiliyatiga egaligi. Quyidagilar 6 oylikkacha bo‘lgan bolalarda mayda motorika rivojlanishining indikatorlari hisoblanadi: o‘ziga uzatilayotgan buyumni olish uchun qo‘lini cho‘zish; buyumni ma’lum vaqt davomida qo‘li bilan butunlay ushlab, siqib turish; cho‘milayotganda chiroyli o‘yinchoq yoki mochalkani ushlash va qo‘lida saqlab turish; o‘yinchoqni qo‘lida ushlab turish, uni katta yoshdagilarning qo‘lidan olish va u bilan faol o‘ynash;
qutichalarni ochish, ichidagi o‘yinchoqlarni olish, o‘yinchoqlarni turli holatlarda bemalol qo‘liga olish. 6 oylikkacha bo‘lgan bolalar bilan quyidagi mashqlarni o‘tkazish lozim: o‘rindig‘iga o‘tqizib qo‘yib, yoqtiradigan o‘yinchog‘ini intilib, cho‘zilib olishga undash; biror-bir buyum berib, uni dadil ushlab, mahkam siqib olishga o‘rgatish; narsalarini solishi uchun sig‘imli idish berish;
biror-bir buyumni kuchi etgancha ushlab turishi uchun sharoit yaratish;
chapak chalishini rag‘batlantirish;
cho‘miltirish vaqtida suvni chayqatib sachratishga ruxsat berish;
ikki qo‘liga ikki o‘yinchoqni ushlatib, ularni bir-biriga urishtirishni rag‘batlantirish;
o‘yinchoqni bir qo‘lidan boshqa qo‘liga olishiga ko‘maklashish.
O‘yinchoqlar bolaning ko‘kragidan 60 — 70 sm masofada ilib qo‘yilishi lozim.
