Mavzu: huquqiy tarbiyani amalga oshirishda g’arb mutafakkirlarining qarashlaridan foydalanish mundarija kirish i-bob g’arbda ma’rifatparvarlik vauning vujudga kelishdagi mafkuraviy omillar

Bu davrda siyosiy–huquqiy qarashlar maydonga chiqdi, biroq bu qarashlarning asosiy o’zagini inson tashkil eta boshladi.
Yevropa mamlakatlarida taraqqiyotda ma’rifatparvarlik ideologiyasining tutgan o’rni. Morelli Etyenn Gabriel – XVIII asr fransuz arbobi. Morelli haqida bizga ma’lum narsalar juda kam, ma’lum bo’lganlari ham ishonchli emas. U Vitri le Fransua shaharchasida yashagan va o’qituvchi bo’lib ishlagan deyishadi. Morelli nomi bilan 7 ta kitob bog’liq bo’lib, bu asarlar 1743-1778 yillar mobaynida nashr qilingan. Morelli asarlaridan ajralib turadigan 2 asari mavjud. 1753 yilda Morelli «Baziliyada yoki suzib yuruvchi orollardagi haloqat» asarini nashrga berdi va bu asarida Morelli kommunistik utopiyani tasvirlaydi. 1755 yilda esa «Tabiat qonuni yoki uning qonunlarining o’rinbosar ruhi» traktini yaratdi. Russo fikrlarini qo’llab quvvatlagan holda Morellining fikricha, inson tabiatan mehribon, lekin ularni xususiy mulkchilik bo’zadi. Morelli jamiyat kelajagi haqida shunday yozadi «Hech narsa hech kimga tegishli emas»–predmetlardan tashqari qaysiki inson xuddi shu vaqtda foydalanayotgan predmetlardan tashqari (o’zining zaruratlari, kundalik ishi uchun kerak bo’lgan) har bir fuqaro o’zining yoshi, imkoniyati, iqtidoridan kelib chiqqan holda jamiyat (kommuna)ga o’zining shaxsiy yordamini qo’shadi. Shu fikrdan kelib chiqib, Morelli «Har kimdan – iqtidoriga qarab, har kimga – zaruratiga qarab» shiorini keltirib chiqaradi.
Emanoil (Manaleko) Belechanu (1842 yil 1 mayda tug’ilgan) – ruminiyalik zamindor va davlat arbobi, sotsialist-utopist.
Kelib chiqishi zodagon bo’lgan Belechanu Skeyenl qishlog’iga (hozirgi Boldeshti-Skeyenl) egalik qilardi, Ployeshtidan shimolga qarab 15 km yurganda.
Sotsialist – utopist Teodor Dismakt bilan tanishish va Sharl Furye bilan shaxsan tanishligidan Belechanu 1835 yilda o’zining qishloini «Qishloq xo’jaligi va qo’l mehnati qrtoqligi»ga aylantirishga qaror qildi, bu kommunaning o’zgacha bir varianti bo’lib, Furyening sotsial-utopik konsepsiyasida ishlab chiqarishning tashkillashtirishning eng adolatli usuli hisoblangan. Furyening ko’rsatmalariga ko’ra (taxminan 100 kishi bunga Beleachanu ozod qilgan krepostnoylar, dehqonlar, hunarmandlar ham kirgan) birgalikda mehnat qilishgan, yerlarni birlashtirishgan, aqliy mehnat va jismoniy mehnatni birgalikda bajarishgan. 20 dan ortiq inson Belechanu ochgan maktabida yozuvni, matematikani, siyosiy-iqtisodni, rumin tili va fransuz tilini o’rganishgan. Valaxiya hokimiyati bu falansterga juda ko’p feodal tartiblarda bo’lgan mamlakatning ko’p qismlariga xavf solmoqda deb bilib, uni noqonuniy deb e’lon qildi. 1837 yil 5 yanvarda bu falanster davlat askarlari tomonidan buzilib yer bilan yakson etiladi. Belechanu, Diamano va ularning tarafdorlari, davomchilari jazoga tortilgan va surgun qilingan.