Mavzu: huquqiy tarbiyani amalga oshirishda g’arb mutafakkirlarining qarashlaridan foydalanish mundarija kirish i-bob g’arbda ma’rifatparvarlik vauning vujudga kelishdagi mafkuraviy omillar

Monteyske ta’limotining mohiyati har bir xalq qonunlarining «ruhi» bir qancha konkret shart-sharoitlar bilan belgilanganligi, bu shart-sharoitlarning har biri o’ziga xos ahamiyat kasb etishini anglashga qaratilganligidadir. Monteyske fikricha, qonun chiqaruvchi birinchi navbatda iqlim bilan hisoblashishi zarur. Issiq iqlim xalqni noziklashtiradi va erinchoq qiladi. SHuning uchun bu erda jazo bilan qo’rqitish odamlarni ishlashga majbur qiladi. Davlat depotizm shaklida bo’ladi.
Iqlimdan tashqari Monteyske yerning hosildorligi, tog’lar va orollar, tekisliklar, iqtisodiy ahvol, dinning roli haqida ham fikrlar bayon qiladi. Mo’tadil iqlim qonunlar ruhiga ijobiy ta’sir qiladi, deb hisoblaydi. Monteyske fikricha, geografik muhit jamiyat rivojining boshlang’ich davrida xal qiluvchi rol o’ynaydi, chunki bu davrda tabiat va iqlimning ta’sirini cheklashga qodir qonun chiqaruvchi odamning o’zi bo’lmagan qonun «ruxini», uning mazmunini belgilovchi muhim omil davlatning boshqarish shakli, jamiyatdagi siyosiy tuzimdir. Bu omil geografik omil ta’sirini cheklab qo’yishi ham mumkin, deb hisoblaydi Monteyske.
Mana shuning uchun Monteyske davlat shakllariga alohida to’xtaladi. U uchta to’g’ri davlat shakllarini ajratadi: demokratiya, aristokratiya va monarxiya. Bularning barchasiga ta’rif beradi va o’ziga xos xususiyat va belgilarini ko’rsatadi. Uning o’zi konstitutsion monarxiya tarafdori edi. U despotizmni qoralaydi, uni tabiiy huquqqa mutloq zid siyosiy tuzum deb biladi.
Siyosiy tuzumning qonunlar ruhiga ta’siri haqidagi fikrlarini Monteyske erkinlik va uni ta’minlash masalasi bilan bog’laydi. Uning fikricha, erkinlik bu xavfsizlikni his qilishdir. Bu hissiyot qonunlarning xukmronligidan kelib chiqadi. Davlatdagi erkinlikning eng muhim belgisi qonunchilikdir. Binobarin, siyosiy arbobning asosiy vazifasi qonunchilikning ta’minlash chora va vositasini topish va ko’rsatib berishdan iboratdir. Bunday vosita, deydi Monteyske, hokimiyatlar taqsimlash prinsipini joriy qilishdir. Mana shu prinsip joriy qilingan davlatdagina erkinlik ta’minlanishi mumkin. Bu siz despotizm xukm suradi.