Mavzu: Hajmning (Titrametrik) usuli Reja: Hajmiy tahlil mohiyati

avval titrant 1 dan ortiqcha miqdorda qo‘shiladi.Titrant 1 ning reaksiyaga kirishmay,

ortib qolgan qismini titrant 2 bilan titrlaymiz. Titrant 1 moddasi bilan reaksiyaga

kirishish uchun sarf bo‘lgan miqdori uning hammasi bo‘lib qo‘shilgan miqdoridan

titrlash uchun sarf bo‘lgan miqdorining ayirmasidan topiladi.

Masalan, eritmadagi

NaCl miqdorini AgNO3 eritmasi yordamida to‘g‘ ri titrlash yo‘li bilan aniqlash

mumkin, natriy xloridning miqdorini shuningdek, teskari titrlash usuli bilan ham

aniqlash mumkin, buning uchun ortiqcha miqdorda titrant AgNO3 eritmasidan

qo‘shiladi va uning AgNO3 reaksiyaga kirishmagan qismini titrant 2 eritmasi bilan

titrlanadi. NaCl bilan reaksiyaga kirishgan kumush nitrat eritmaning miqdori V,

uning umumiy qo‘shilgan miqdori V1va V2 – NH4CNS moddasi eritmasi bilan

titrlangan miqdori orasidagi farq bilan aniqlanadi:

V=V1-V2;

NaCl + AgNO3 = AgCl↓ + NaNO3 ortiqcha miqdori,

AgNO3 + NH4CNS = AgCNS↓ + NH4NO3 qolgan miqdori

qachonki, moddani to‘g‘ri yoki teskari titrlash usullari mumkin emas bo‘lsa,

almashtirib titrlash usulidan foydalaniladi. Bunda tekshirilayotgan moddaga

shunday bir modda qo‘shiladiki, u ta’sirlanishi natijasida ma’lum ekvivalent

miqdorda mahsulot hosil bo‘ladi, mos keladigan titrant yordamida titrlanadi

Masalan, K2Cr2O7, KJ va HCl qo‘shib aniqlanadi. Oksidlanish - qaytarilish

reaksiyasi natijasida hosil bo‘lgan U2ning miqdorini Na2S2O3 bilan titrlab

aniqlanadi:

K2Cr2O7 + 6KJ + 14HCl = 2CrCl3 + 3J2 + 8KCl + 7H2O

J2+Na2S2O3 = 2NaJ + Na2S4O6

Teskari titrlash sekin boradigan oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida ishlatiladi.

Bunda titrlanayotgan aralashmaga titrant (1) dan ortiqcha miqdorda qo‘shiladi va

ma’lum muddat tindiriladi (reaksiya oxirigacha borishi uchun). Keyin titrantning

ortiqcha miqdori boshqa titrant 2 yordamida titrlanadi.Bu usul masalan, olganda,sulfidlarni aniqlash uchun ishlatiladi.