Mavzu: Farg’ona vodiysining cho’l va suv ekotizimlari umurtqasizlar va umurtqalilar hayvonot olami. 2021-yil

CHOPQIR FAETON
Chopqir faeton — pardaqanotlilar turkumiga mansub hasharotlar oilasi. 1 va 2 qorin boʻgʻimlari ingichkalashib, koʻkrak bilan qoʻshiladigan poyachani hosil qiladi. Boshi katta, jagʻlari kuchli rivojlangan (kemiruvchi ogʻiz organlari). Chumoli jamoa (oila) boʻlib yashaydi. Chumoli oilasi bir necha ming , hatto millionlab individlardan tarkib topgan. Oilada koʻp minglab ishchi Chumoli, qanotli oʻnlab erkaklari va bir necha ona chumoli boʻladi. Erkak Chumoli faqat koʻpayish davrida paydo boʻlib, urugʻlanishdan soʻng oʻlib ketadi. Ishchi Chumoli jinsiy organlari rivojlanmagan urgʻochilardan iborat. Ona Chumoli urchish davrida paydo boʻladi; urchishdan soʻng qanotini tashlab, tuxum qoʻya boshlaydi, 20 yilgacha yashaydi. Ishchi Chumoli oilani oziq bilan taʼminlaydi, uyani qoʻriqlaydi (navkarlar) yoki suyuq zaxira oziqni saklaydigan asalli bochkachalar hosil qiladi va boshqa vazifalarni bajaradi.Oʻrta Osiyo faunasida Chumolining 100 ga yaqin turi uchraydi. Choʻl zonasida tarqalgan faeton chumoli mayda zararkunanda hasharotlar, yovvoyi oʻsimliklar doni, nektar bilan, choʻl va dashtlarda tarqalgan qir chumoli oʻsimliklar doni bilan oziklanadi; Bogʻ qora chumolisi shira bitlari ajratadigan shirin suyuqlikni yalaydi; ularni boshqa yirtqich hasharotlardan himoya qilishi bilan qishloq xoʻjaligiga ziyon keltiradi. Xonadonlarda koʻp uchraydigan sariq firʼavn chumolisi shirinlik va yogʻli oziq-ovqat mahsulotlarini yeydigan zararkunanda hisoblanadi.