Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

№
Nazariy
mashg‘ulot
mavzusi
NAZARIY MASHG‘ULOTNING MAZMUNI
S
oa
t
1 Falsafaning 
fan va 
dunyoqarash
ga doir 
mohiyati
Falsafa dunyoni anglash usuli. Falsafaning predmeti, tuzilishi,
funksiyalari, yangi sohalari. SHarq va Garb mutafakkirlari
falsafaning maqomi haqida. Falsafani siyosiylashtirishning
oqibatlari. Falsafada shubhaning roli. Falsafaning jamiyatdagi roli
yoki amaliy falsafa. Dunyoqarash olamni diniy, falsafiy, ilmiy
bilish shakli. Dunyoqarashda sezgi, idrok, tushunishning
mutanosibligi. Dunyoqarashda bilish, qadriyatlarga munosabat va
xulq atvorini tarbiyalanshing roli. Dunyoqarashning shakllanishi-
ga ijtimoiy muhitning ta’siri. Mifologiya, din, falsafa va fan
dunyoqarash shakllari. Qadimgi miflarning tasnifi. Diniy
dunyoqarashning mohiyati, Fan tushunchasining tavsifi, fan
taraqqiyotining asosiy bosqichlari. Falsafa tarixida fanlar tasnifiga
oid qarashlar evolutsiyasi. Fan taraqqiyotiga oid yondashuvlar
tasnifi. Falsafa va fanning mutanosibligi, farqi. Fanning obrazi.
Fanlarning differensiatsiyasi va integratsiyasi.
2

---

2 Borliq
falsafasi
(Ontologiya)
Ontologiya borliq haqidagi ta’limot. Falsafiy va fizik
ontologiyaning birligi va farqi. Formal ontologiya, gen
ontologiyasi va tibbiyot ontologiyasi. Ontologiya va muxandislik
bilimi. Yangi amaliy ontologiya. Ontologik perspektivizm.
Noklassik ontologiya. Din ontologiyasi. Obyektning ontologik
modeli. Falsafa tarixida borliq haqidagi qarashlar evolutsiyasi.
Ideal va real borliq. Borliqning sabablari va moduslari. Dunyo
manzarasida borliq va yo‘qlik dialektikasi. Borliq shakllarining
tasnifi. Energiya borliq shakli. Okkultizm va spiritualizm borliq
hodisasi. Ezoterik bilim tabiati. Falsafa va fizikada substansiya,
substrat va materiyaning o‘zaro aloqasi. Materiyaning
substansional, substrat, genetik 
kontrast va atributiv
konsepsiyalari. Olamning birinchi relyativistik 
modeli.
Relyativistik kosmologiya. Geosentrik va nogeosentrik moddiy
tizimlar. Kengayuvchi olam gipotezasi. Universal kosmik
gologramma. Qizil siljish. Torsion maydonlar. In’ikos nazariyasi
va uning Anoxin nazariyasidan farqi. Dunyoning chekliligi va
cheksizligi. Aktual va potensial cheksizlik. Harakat borliqning
mavjudlik sharti. Falsafa tarixida harakatning talqini.
O‘zgarishlarning umumiy xususiyati. Harakat va
harakatsizlikning o‘zaro nisbati. Harakat tiplari va shakllari.
Makon va vaqt borliqning fundamental shakllari. Falsafa tarixida
makon va vaqtga substansional va relyatsion yondashuvlar.
Ijtimoiy makon va ijtimoiy vaqt. Davrning ruhi va ijtimoiy
vaqtning uyg‘unligi. Tarix vaqti. Tabiatning ontologik maqomi.
Falsafa tarixida tabiatga munosabat. Tabiat va jamiyatning o‘zaro
aloqadorligi. Geografik muhit tushunchasi. Geografik muhit
parametrlari. Ijtimoiy rivojlanish va geografik muhitning o‘zaro
aloqadorligi. Geografik maktablar tasnifi. XX asrda ekologik
tanglik. Ekologiyaning kelib chiqishi. Ekologik faloqatlar tarixi
va falsafiy ma’nosi. O‘zbekistonda ekologik vaziyat. Biosfera
haqidagi J.Lavlok ta’limoti. Irsiy injeneriyaning biosferaga ta’siri.
E. Lerua, P.Teyyar de SHarden va V.Vernadskiyning noosfera
ta’limoti. Yangi borliqning shakllanishi. Koevolyusiya va
envayronmentalizm nazariyasi.
2