Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

G‘OYALAR MUAMMOSI
Aflotunning nazdida asl borliq ana shu
g‘oyalardan iborat. Umumiy tushunchalar qancha bo‘lsa, g‘oyalar ham shuncha.
G‘oyalarning o‘rni narsalarga nisbatan birlamchi; avvalo g‘oyalar, undan keyin

---

narsalar. Atrof-tevarakdagi his etiluvchi narsalar hissiyotdan yuksak turuvchi
g‘oyalarning in’ikosidir. Aflotunning fikriga ko‘ra, asl go‘zallik his etilguvchi
narsalar dunyosida bo‘lmaydi, u g‘oyalar olamiga taalluqli. Go‘zallik ham haqiqiy
borliqqa taalluqli. Unga hissiyotlar yordamida etishish mumkin emas, faqat aql
orqaligina uni anglash mumkin; u-o‘zgarmas, zamon va makondan tashqarida. Bu
o‘rinda Aflotunning haqiqiy go‘zallik sifatida Xudoni nazarda tutayotganini ilg‘ash
qiyin emas
SAN’ATNING BILISH TABIATI
- Arastu u bilishning o‘ziga xos turi
ekanini ta’kidlaydi va bu bilan ustozi Aflotunga raddiya bildiradi. «Birinchi
muallim»ning fikriga ko‘ra, badiiy asarning mazmuni aniq-ravshan unda aks
ettirilgan voqea-hodisa esa bilib olinishi oson bo‘lishi kerak, xuddi hayotdagidek
idrok qilinishi lozim. Biroq, badiiy idrok etish uchun estetik masofa zarur. Ana shu
masofa tufayli badiiy reallik muxtor tarzda, amaliy hayotdagiga aynan bo‘lmagan
tarzda idrok etiladi. Bunday masofa badiiy til, musiqiy kompoziSiya v. h. vositasida
yaratiladi. Boshqacha aytganda, badiiyat olamining o‘z zamoni, o‘z makoni, o‘z tili
mavjud. Faqat undagi o‘ziga xos mantiq haqiqiy hayot mantiqini aks ettirishi lozim.
SHu bois badiiy asar inson tomonidan qandaydir qalbga yaqin, tanish hodisa sifatida
idrok etiladi va masofa tufayli idrok etuvchida mushohada qilish erki saqlanib qoladi
FORIG‘LANISH-KATARSIS
- bu tushunchani mohiyatan diniy ma’noda
qo‘llagan edi. Arastu esa uni san’atga nisbatan ishlatadi. Forig‘lanish, Arastu
talqiniga ko‘ra, san’at o‘z oldiga qo‘ygan maqsad, xususan, fojea (tragediya)ning
maqsadi. U mohiyatan qo‘rquv yoki achinish tufayli inson qalbini salbiy
hissiyotlardan forig‘lantiradi. Natijada inson, bir tomondan, taqdir ko‘rgiliklariga
xotirjam qaray boshlasa, ikkinchi tomondan, baxsizlik girdobiga tushganlarga o‘zida
hamdardlik hissini tuyadi. YA’ni, san’at insonni olijanob qilish, yaxshilash,
go‘zallashtirish xususiyatiga ega.