Mavzu: Elementlar davriy sistemasining XVII gurux elementlarining xossalari. Mavzuning rejasi

Tabiatda uchrashi. Ftorning bitta - F, xlorning ikkita -₁₇³⁵C1, ₁₇³⁷C1, bromning ikkita - ₃₅⁷⁹Br, ₃₅⁸¹Brva yodning bitta- ₅₃¹²⁷J barqaroor izotoplari mavjud. Bundan tashqari bu elementlarning sun’iy ravishda hosil qilingan bir nechtadan beqaror izotoplari ham ma’lum. Bu elementlarni tabiatda uchraydigan asosiy minerallari quyidagilardan iborat.
CaF₂ - flyuorit, Ca₅(PO₄)₃F - ftorapatit, Na₃AlF₆ -kriolit, NaCl - osh tuzi, KC1 - silvin, NaClKCl - silvinit, KClMgCl₂6H₂O - karnallit, AgBr - brom-argirit, Ag (Cl, Vr) - embolit, Ca(JO₃)₂ - lautarit, AgJ - yod argerit va boshqalar. Bulardan tashqari, bu elementlar dengiz suvlari tarkibida har-xil birikmalar holida uchraydi.
OLINISHI. Ftor elementini 1886 yilda A. Muassan, xlorni 1774 yilda K. Sheyele, bromni 1826 yilda J. Balar, yodni 1811 yilda B. Kurtua, astatni 1940 yilda D. Karlson, K. Mak-Kenzi va E. Segrelar ajratib olganlar.
Hozirgi vaqtda ftor CaF₂ yoki KF, HF tarkibli tuzlarni yuqori temperaturada suyuklantirib elektroliz qilib olinadi. Elektrod sifatida grafitdan foydalaniladi. Laboratoriyada xlor kuyidagi usullar bilan olinadi:
1.Vodorod xlorid eritmasiga oksidlovchi ta’sir ettiri-ladi:
4HCl + MnO₂MnCl₂ + C1₂ + 2H₂O
14HCl + K₂Cr₂O₇2KCl + 2CrCl₃ + 3C1₂ + 7H₂O
2.Tabiiy osh tuziga konsentrlangan sulfat kislota ishtirokida oksidlovchilar ta’sir ettiriladi:
2NaCl + 2H₂SO₄ + MnO₂ MnSO₄ + Cl₂ + Na₂SO₄ + 2H₂O
Texnikada xlor NaCl eritmasini elektroliz qilish natijasida olinadi. Bunda katod sifatida chо‘yan yoki simob ishlatiladi. Anodda xlor oksidlanadi, katodda esa vodorod qaytariladi.
Brom va yod, bromid va yodidlarga xlor ta’sir etgirib olinadi:
2KBr + Cl₂Br₂ + 2KC1,
2KJ + C1₂J₂ + 2KC1.
Astat metall vismutin a - zarrachalari bilan nurlantirib, ekstratsiya qilib olinadi.