Мавзу. «Диншунослик фанининг предмети, мақсади ва вазифалари»

Халқимиз тарихидан маълумки, илм-фан, адабиёт, санъат ва ижтимоий-иқтисодий муаммоларнинг ҳал қилишда дунёвийлик ва динийликка нисбатан кўп ҳолда тўғри ёндошилганлиги учун ижтимоийлик ва илмий соҳада шундай жаҳонга машҳур кашфиётлар қилиндики, улар халқимизнинг маънавий-маданий меросининг олтин хазинасидан муносиб ўрин олди. Бу кашфиётларнинг эгалари ўз замонасининг, ҳаттоки ҳозирги даврнинг ҳам юксак шаклланган шахси эканлигидан далолат беради.

• Халқимиз тарихидан маълумки, илм-фан, адабиёт, санъат ва ижтимоий-иқтисодий муаммоларнинг ҳал қилишда дунёвийлик ва динийликка нисбатан кўп ҳолда тўғри ёндошилганлиги учун ижтимоийлик ва илмий соҳада шундай жаҳонга машҳур кашфиётлар қилиндики, улар халқимизнинг маънавий-маданий меросининг олтин хазинасидан муносиб ўрин олди. Бу кашфиётларнинг эгалари ўз замонасининг, ҳаттоки ҳозирги даврнинг ҳам юксак шаклланган шахси эканлигидан далолат беради.
• Аллома-олимларимиз ислом маърифатига улкан ҳисса қўшиб, доимий ўзгариш ва ривожланишда бўлган жамиятнинг мазмун-моҳияти, миллий диний ва умумбашарий қадриятларнинг айниқса, фан билан дин алоқалари ҳақида фикр юритиш билан бир вақтда давлат ва жамиятни бошқариш масалаларига ҳам алоҳида эътибор бердилар.

Бизга яхши маълумки, ислом олимлари ислом дини шариати ва кўрсатмаларини ривожлантириш билан бир қаторда дунё илм-фанига ҳам ўзларининг салмоқли ҳиссаларини қўшганлар. Жумладан ғарблик олимлар кимё фани мусулмонлар томонидан тўлақонли фан ҳолатига келтирилганини бир овоздан таъкидлайдилар. Авваллари кимёга оид нарсаларни ҳудди сеҳргарликка ўхшатиб, сирли равишда олиб борилар эди. Мусулмонлар уни илмий тажрибага бўйсунадиган фан эканини исбот қилдилар.

• Бизга яхши маълумки, ислом олимлари ислом дини шариати ва кўрсатмаларини ривожлантириш билан бир қаторда дунё илм-фанига ҳам ўзларининг салмоқли ҳиссаларини қўшганлар. Жумладан ғарблик олимлар кимё фани мусулмонлар томонидан тўлақонли фан ҳолатига келтирилганини бир овоздан таъкидлайдилар. Авваллари кимёга оид нарсаларни ҳудди сеҳргарликка ўхшатиб, сирли равишда олиб борилар эди. Мусулмонлар уни илмий тажрибага бўйсунадиган фан эканини исбот қилдилар.
• Ҳижрий 369, милодий 976 йили вафот этган Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Хоразмий ўзининг “Мафотийҳул улум” номли китобида кимёвий тажрибаларда ишлатиладиган моддаларнинг кўпларини айтиб ўтади.
• Жобир ибн Хайён эса, мусулмонларни кимё фанини рўёбга чиқаришдаги тўнғич уламоларидан ҳисобланади.
• Кимё фанининг улуғ асосчиларидан яна бири Абу Бакр ар-Розийдир. Унинг “Сиррул асрор” китоби бу фанни дунёга тушунтиришда бош ўринни эгаллаган асардир. Бу олим ўз илмий марказида кимёвий тажрибалар ўтказиб, турли бирикмалар яратди ва уларни турли мақсадларда, жумладан, тиббиётда ишлатишни йўлга қўйди.
• Мусулмонларнинг машҳур кимё олимларидан яна бири Изиддин ибн Ойдемир ибн Али ал-Жалдагий ҳисобланади. Илмлар тарихи бўйича мутахассис Иззат Мирийданнинг таъкидлашича, бу олим атом ва ракеталар бўйича назарияни биринчи кашф этган олимдир. У ўз китобида атом ва кимёвий унсурларни шундай таърифлаганки, у ҳозирги олимлар шу ҳақида айтаётган сўзлардан асло фарқ қилмайди.