Мавзу. «Диншунослик фанининг предмети, мақсади ва вазифалари»

Ўрта Осиё халқлари маданияти, илоҳиёт ва фанларнинг ривожланишига исломнинг таъсири кучли бўлган. IX-XII ва XIV-XV асрлардаги Уйғониш даврида ундан кейинги ҳаётда жаҳонга машҳур олим, мутафаккирлар, илоҳиёт соҳасининг йирик намоёндалари етишиб чиққанлар.

• Ўрта Осиё халқлари маданияти, илоҳиёт ва фанларнинг ривожланишига исломнинг таъсири кучли бўлган. IX-XII ва XIV-XV асрлардаги Уйғониш даврида ундан кейинги ҳаётда жаҳонга машҳур олим, мутафаккирлар, илоҳиёт соҳасининг йирик намоёндалари етишиб чиққанлар.
• Ўрта Осиё илоҳиётчи уламолар суннийликдаги мазҳаблар (айниқса ҳанафия мазҳаби), суфийлик тариқати ҳамда ислом илоҳиётидаги оқимлар: Ал-ашъарийлар, жабарийлар, қадарийлар, муътазилийлар, мутакаллимлар ҳақида салмоқли асарлар яратиб, ислом назарияси ва амалиётига катта ҳисса қўшганлар. Масалан, ҳадисларнинг жамлаш бизнинг юртдошларимиздан Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий (810-870) 600 000 дан зиёд Ҳадис тўплаган ва унинг 7275 тасини “ишонарли” деб 4 жилдлик тўпламга киритган: Сўфийлик тариқати соҳасида Аҳмад Яссавий, Баҳоуддин Нақшбанд тариқатларини кўрсатиш мумкин. Бурхониддин Марғиноний Хидоя асарини яратган. Бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин.

Маҳаллий халқлар маданиятининг ислом билан алоқадорликда ривожланиши хусусида қуйидаги хулосаларга келиш мумкин:

• Маҳаллий халқлар маданиятининг ислом билан алоқадорликда ривожланиши хусусида қуйидаги хулосаларга келиш мумкин:
• 1. Исломнинг вужудга келиши ўша даврдаги араб халқлари тарихида, ижтимоий тараққиётида катта ижобий бурилиш билан боғлиқ бўлган.
• 2. Ўрта Осиёда араблар ҳукмронлиги ўрнатилган ўрта асрларда илм-фан куртаклари, фалсафада, илоҳиётда, ҳурфикрлиликда ягона араб тили қарор топган эди. Бироқ бу ҳол кейинчалик ерли халқларнинг ўз тилларида – форсий, туркий, ўзбек, туркман, бошқа тилларда шуларга хос маданият ривожланган. Бу маданиятда ислом таъсири шубҳасиз кучли бўлган.
• 3.Араб истилочилари VIII асрда Ўрта Осиёга кириб келгач, олдин бу ерда узлуксиз содир бўлиб турган ўзаро урушлар тўхтатилиб, ягона марказлашган давлатга бирлаштирилган. Унинг ҳукмрон мафкураси, давлат дини ислом бўлган. Бу ҳам сиёсий, ҳуқуқий, диний жиҳатларда юз берган ижобий ҳодиса