Mavzu: Bozor iqtisodiyoti: mazmuni, asosiy belgilari va rivojlanib borishi

Bozor – ishlab chiqaruvchilar va iste`molchilar ( sotuvchilar va xari-dorlar ) o`rtasida pul orqali ayriboshlash jarayonida vujudaga keladi-gan munosabatlar majmuasi.

Bozorning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:

-sotuvchi va xaridorlarning o`zaro kelishuvi, ekvivalentlik prinsipi asosida ayriboshlash;

-sotuvchilarning xarajatlari qoplanib, foyda olishi;

-to`lovga layoqatli bo`lgan xaridorlarning talabini qondirish va raqobat-chili;

Bozor tovarlarni ishlab chiqarish va ayriboshlash, pulning vujudga ke-lishi, ularning rivojlanishi natijasida kelib chiqqan tarixiy tushuncha bo`-lib, hozirgi davrda keng tarqaqlgan obyektiv iqtisodiy jarayondir.

Bozordagi tovar va xizmatlar miqdori talabga nisbatan kam bo`lsa narxlar oshib ketadi, ayriboshlashning ekvivalentlik muvozanati buziladi, natijada tovarni sotuvchi me`yoridan ortiqcha daromad olish imkoniga ega bo`ladi. Aksincha, bozorda tovarlar miqdori tlab miqdoridan oshib ketsa, sotuvchilar zarar ko`radilar. Shuningdek, ishlab chiqarish jarayo-nida sustkashlik , no`noqlik va xo`jasizlik yuz berib, ortiqcha xarajatlar yo`l qo`yilsa ham zarar oshib ketadi, chunki bozor bunday behuda sarf-larni hisobga olmaydi. Bularning barchasini bozor o`z mexanizmi orqali amalga oshiradi. Bozor mexanizmi – bozor iqtisodiyotining faoliyat qilishini tartibga solishni va iqtisodiy jarayonlarni uyg`unlashtirishni ta`minlaydigan dastak va vositalar.

Bozorning iqtisodiy mazmunini ochib berishda uning obyekti va sub-yektini ajratib ko`rsatish lozim bo`ladi. Bozor obyekti – ayriboshlash munosabatlariga jalb qilingan iqtisodiy faoliyat natijalari va iqtisodiy resurslar, tovar, pul va unga tenglashtirilgan moliyaviy aktivlar.

Hozirgi sharoitda oziq-ovqat va qishloq xo`jaligi mahsulotlari do`kon-lari, avtomobilga xizmat ko`rsatish stansiyasi, benzinquyish shaxobcha-lari, sanoat tovarlari do`koni, tijoratchilarning savdo shaxobchalari, tur-li xil supermarketlar, yirik savdo markazlari va savdo yarmarkalari, umu-miy ovqatlanish shaxobchalari bozorning odatadgi ko`rinishlari hisobla-nadi. Fond birjalari, valyuta bozori, don birjalari va auksion kabilar bo-zorning yuqori darajada rivojlangan ko`rinishlaridir.