Mavzu: Bezgak Tibbiy-profilaktika va davolash fakultetlarining 5 kurs talabalari uchun ma’ruza bezgak (malyariya)

Tugma bezgak. Bolaga bezgak onadan yuldosh orkali utishi mumkin. Bunday bola tugilganda nimjon, jigari va talogi kattalashgan buladi. Konidan bezgak plazmodiylari topiladi.
Kupincha bezgak bolaga onadan tugilaetganda yukadi. Bunday xollarda bola tugilgach, bir necha xafta utgandan keyin kasallik boshlanadi. Unda xarorat kutariladi, jigar, talok katta buladi, bola ozib ketadi, usishdan orkada koladi.


Shizont bezgagi. Shizont beegagini odamlarda bezgakni kuzgatuvchi xamma plazmodiumlar chakirishi mumkin, lekin kupincha turt kunlik bezgak kuzgatuvchisi Pl.malariae kuzgatadi. Kasallik bola tugilayotganda, ukol kilinganda va boshka manipulyatsiya vaxtida yaxshi sterilizatsiya kilinmagan instrumentlar orkali, gemotransfuziya vaktida (agarda kon yashirin Pl.malariae parazitni tashuvchi donordan olingan bulsa) yukadi. Tropik bezgakni kuzgatuvchisi yuldosh orkali, bola tugilayotganida yukadi va tugma bezgak rivojlanadi. Gemotransfuziyadan sung rivojlanadigan bezgak yashirin davridan G’bir necha kunG’ keyin plazmodiumni turidan katiy nazar «klassik» sinxron paroksizmal isitma bilan boshlanadi va anemiya, jigarni, talokni kattalashishi bilan ifodalanadi. Kupincha ogir utib, okibati yaxshi bulmasligi mumkin. Tibbiyot asboblari orkali yukkanda kasallikni yashirin davri 3 oygacha chuzilishi mumkin.

Chuzilgan bezgak. Chuzilgan bezgak fakat kup marotaba buladigan reinfeksiya eki superinfeksiya natijasida rivojlanadi va kupincha endemik uchogda uchraydi. Superinfeksiya parazitning boshka shtammi kuzgatgan bezgak tugamasdan oldin yuz beradi. Reinfeksiya esa, birinchi bezgak kasalligi tugagach kup utmay usha shtamm plazmodiumi kaytadan yukishi natijasida yuz beradi. Shunday kilib, kisman rivojlangan immunitet fonida super va reinfeksiya xyasobiga bezgak uzok yillar davom etib visseral uzgarishlarga olib keladi. Shuning uchun jigarnn, talokni xajmini kattalashishi, surunkali gepatit, jigar fibrozi, splenit, nefropatiya, anemiya, nevrit belgilari, vakti-vakti bilan bezovta kiladigan isitma xuruji xarakterlidir.