Mavzu. Asosiy va aylanma kapital statistikasi

5. Fond qaytimining omilli tahlili
Tahlilda fond qaytimining haqiqatdagi ko’rsatkichi oldingi davrlar
ma’lumotlari, loyihaviy ko’rsatkichlar, boshqa korxonalarning fond qaytimi bilan
taqqoslanadi. Fond qaytimi darajasini taqqoslash tahlilning boshlanishi, uning
o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillarni aniqlash va o’lchash uchun boshlang’ich baza
hisoblanadi. Quyidagilar fond qaytimi ortishiga xizmat qiladi:
 ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, ilg’or
texnologiyalardan foydalanish, joriy uskunalarni modernizatsiyalash;
 uskunalarni ishlatish vaqtini ko’paytirish;
 uskunalar ishlash intensivligini oshirish, jumladan xom ashyo va
materiallar sifatining texnologik jarayon talablariga muvofiqligini ta’minlash va
ishlab chiqarish xodimlari malakasini oshirish yo’li bilan;
 asosiy vositalarning faol qismi ulushini oshirish.
6.1-rasmdan ko’rinib turibdiki, asosiy ishlab chiqarish fondlarining fond
qaytimi ko’p jihatdan uskunalarning ishlash tarkibi va vaqtidagi o’zgarishlarga
bog’liq.
Tuzilmaning fond qaytimiga ta’siri shu bilan shartlanganki, asosiy ishlab
chiqarish fondlarining turli toifalari ishlab chiqarish jarayonida birdek faol ishtirok
etmaydi. Asosiy ishlab chiqarish fondlarining fond qaytimini hisoblashda ishchi
mashinalar va uskunalar ajratib ko’rsatiladi. Asosiy ishlab chiqarish fondlari,
jumladan mashina va uskunalar qiymatining bir so’miga fond unumi o’sish
sur’atlarini taqqoslash asosiy vositalar tarkibi o’zgarishining ulardan foydalanish
samaradorligiga ta’sirini ko’rsatadi.
1-rasm. Fond qaytimi darajasini belgilab beruvchi omillar

Asosiy ishlab chiqarish fondlarining fond qaytimi