Mavzu: Agrar munosabatlar. Renta nazariyasi

Yer — mulk va xo‘jalik yuritish obyekti sifatida

Mahsulot ishlab chiqaruvchilar — shirkatmi, fermer yoki dehqon xo‘jaligi egasi bo‘ladimi, o‘zining qancha mehnat qilgani, qancha mablag‘ sarflaganini, ijaraga olingan maydondagi haqiqiy hosildorlik darajasi qancha bo‘lganini, shunga yarasha daromad yoki sof foyda olganini, o‘z mehnatini qanchalik to‘g‘ri hisob-kitob qilganini bilmasa, xo’jalikda o‘tkazilayotgan iqtisodiy islohotlar yaxshi samara bermaydi.

Renta nazariyasi

«Yer rentasi yer egaligini iqtisodiy jihatdan amalga oshirishning shaklidir». Shu tushunchadan kelib chiqqan holda aytadigan bo‘lsak, yerning egasiga yerdan foydalanganlik uchun ijarachi tomonidan to‘langan haq renta deyiladi. Bundan renta — yer uchun to‘langan haq, agarda yer uchun haq to‘lanmasa, ya’ni yer egasi yerni ijaraga bermay, o‘zi xo‘jalik yuritsa, renta to‘lanmaydi, degan xulosa chiqadi.

Renta agrar munosabatlarning moddiy asosidir degan fikr yuradi.

Renta nazariyasi

• Hozirgi davrda turli mamlakatlarda renta o‘zining kelib chiqish sabablari va shart-sharoitlariga asoslanib quyidagi turlarga ajratiladi: differensial (tabaqalashgan) renta I va II, monopol renta, mutlaq yer rentasi, qazilma boyliklar, qurilishlar joylashgan yerlardan olinadigan renta

Renta nazariyasi

• Differensial renta - hosil bo‘lishining tabiiy sharti xo‘jalik yuritilayotgan yerlar unumdorligidagi farqlardan iborat bo’lgan renta.
• Monopol renta - alohida tabiiy sharoitda yetishtiriladigan, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, masalan, sitrus mevalari alohida navli boshqa mevalar kabi bozorda monopol narxlar bilan sotilishi tufayli kelib chiqadi.
• Absolut renta qishloq xo‘jaligida yerga bo‘lgan xususiy mulkchilik monopoliyasi yer egasi tomonidan yer uchastkalarining yaxshi yoki yomon bo‘lishidan qat’i nazar, uni ijaraga berish orqali alohidalashgan, ya’ni absolut (mutlaq) renta olish imkonini beradi.