Мавзу-2 Ўсимликлар ҳужайрасининг физиологияси

С3 Н5−С−С− С3 Н5 аллитсин
|| ||
О О
Фитоалексинлар. Патоген микроорганизмлар таъсирида ҳосил бўлувчи, микроблар фаолиятини тўхтатувчи кичик молекулали моддалардир. Фитоалексинлар кимёвий жихатдан изфлавоноид,сесквитерпенлар, полипептидлар ҳосилалари ҳисобланади. Шу даврга кадар 20 га яқин фитоалексинлар ўрганилган.
Кристаллар. Ўсимлик баргларида ҳосил бўлади,буларга калсий оксалат, калсий карбонат ва бошқалар вакуолаларда учирайди. Асосий вазифаси ўсимликлардаги ортиқча калсийни нейтраллашдан иборат. Ортиқча калсий таъсирида ситоплазма зичлашади ва моддалар алмашинуви пасаяди.
Вакуолалар. Ўсимлик ҳужайраси учун энг характерли бўлган органоиддир. Ўсимлик ҳужайрасида сув кўп миқдорда бўлгани учун вакуола тизими яхши ривожланган. Ёш ҳужайраларни эндоплпзматик тўрида кўп майда пуфакчалар бўлиб, улар ўзаро қўшилиб катталшади ва эндоплазматик тўрдан ажралиб чиқади ва ягона йирик вакуолага айланади. Вакуолани мембранасини тонопласт дейилади, ичидаги суюқлик ҳужайра ширасидан иборат. Ширанинг 96-98% сув бўлиб, унда органик кислоталар, оқсиллар, аминокислоталар, углеводлар, гликозидлар, алкалоидлар, тузлар, ошловчи моддалар ва пигмнтлар бўлади. Шира кўпинча реаксияга эга бўлади. Кўпинча унинг рН 5,0 - 5,6 атофида бўлса, лимонда -2, бегония ўсимлигида -1 га тенг. Айрим ўсимликларда бодриг, қовун ва хаказоларда кучсиз ишқорий реаксияга эга бўлиши мумкин. Вкуола ҳужайранинг осмотик хусусиятини белгилайди, бу эса ўз навбатида ҳужайрани сўриш кучи, тургор босим ва сув режимини белгилайди. Айрим чиқинди маҳсулотлар, масалан, алкаоллоид ёки полифеноллар вокуолада тўпланади,захира ҳолида углевод ва оқсиллар ҳам тўпланади.
Протоплазма. У ҳужайра ичидаги ситоплазма ва органоидлар билан бир бутунликни ташкил қилади ва унда моддалар алмашинуви реаксиялари содир бўлади. Ситоплазма протоплазмани асосий ташкил қилади ва у уч қаватдан иборат:

• Плазмалемма, яъни ташқи мембранаси;
• Ички қават вакуола билан чегаралаб туради ва ички мембрана тонопластни ташкил қилади;

- Ўрта кавати, уни плазмолемма қаватида жойлашади.
Ситоплазма шилимшиқ, тиниқ, рангсиз ярим суюқ коллоид моддадир. Солиштирма оғирлиги - 1,055 га тенг. У қовушқоқлик эластиклик хусусиятига эга.