Mavzu №11. Yuqumli ichak kasalliklari, ichak tayoqchasi mikrobiologik xususiyatlari. Ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqararuvchi mikroorganizmlar: salmonellez, botulizm

Infeksiya manbai. Botulizm qo‘zg‘atuvchisi tashqi muhitda keng tarqalgan: hayvon va baliq chiqindilari bilan tuproqqa, suvga va boshqa yerlarga tushadi. Òuproqda ular hatto bo‘linib ham ko‘payadi. Odam botulizm qo‘zg‘atuvchisini saqlovchi mahsulotlarni iste’mol qilishi natijasida zararlanadi.

Tarqalish yo‘li. Alimentar, ya’ni go‘sht, baliq, qo‘ziqorin va sabzavotlardan tayyorlangan konservalarni iste’mol qilish natijasida yuqadi. Ayniqsa, uy sharoitida tayyorlangan konservalar xavfli hisoblanadi.

Patogenezi. Kirish darvozasi bo‘lib og‘iz shilliq pardasi hisoblanadi. Botulizm qo‘zg‘atuvchisi bo‘linib ko‘payishi natijasida hosil bo‘lgan neytrotoksin oshqozon-ichak sistemasida ishlab chiqariladigan proteolitik fermentlarga sezuvchan emas. Patologik jarayon esa neytrotoksin ta’sirida yuzaga keladi. Neytrotoksin ichakdan qonga so‘riladi, butun a’zolarga tarqaladi va markaziy nerv sistemasi, uzun-choq miya, yurak-qon tomiri sistemasini shikastlaydi. Ko‘rish a’zolari, nafas olish va yutish funksiyalarida o‘zgarish yuzaga keladi.

Kasallanish belgilari 12—24 soatdan so‘ng namoyon bo‘ladi. Zaharlangan kishilarda ko‘z soqqasi muskullarining chala falaji, halqum falaji kuzatiladi, ovoz chiqmaydi, ko‘z qovoqlari osilib qoladi, ko‘z g‘ilay bo‘ladi. Bemor boshi aylanayotganini, narsalar ko‘ziga ikkita bo‘lib ko‘rinayotganligini aytadi. So‘ngra ich qotishi, ba’zan ich ketishi, tana muskullarining kuchsizligi qo‘shiladi. Bemorning hushi joyida bo‘ladi, puls tezlashadi, tana harorati normal qolishi yoki birmuncha pasayishi mumkin. Bemorlar nafas falajidan yoki yurak falajidan nobud bo‘ladi.

Immuniteti. Odamda tabiiy immunitet yo‘q. Odam C. botulinum toksiniga juda sezgir. Kasallikdan so‘ng immunitet yuzaga kelmaydi.