Mavzu 11: tadqiqot obyektini

Borliqni tadqiq etish, qonuniyatlarni ochish, undan amaliy foydalanish uchun insonga sohibi qudrat tomonidan ong berilgan. Shuning uchun taqdir va taraqqiyot insonning o'z qo'lida. U faol bo'lmog'i lozim.


Musulmonlikda tasavvufning Abduxoliq G'ijduvoniy tomonidan asoslangan "Dil ba yor-u, dast ba kor" (Oalbing suyukli bilan, qo'ling ish bilan) tamoyiliga tayanuvchi tariqat va uning suluklari (jumladan, xojagon, kubraviy, qodiriy, naqshbandiy, xilvatiy va b.) ta'iimoti ham shu yo’nalishga ancha yaqin, chunki u taqdirni inson qo'liga beradi.


Diniy yo'nalish barcha narsa-hodisalar yaratuvchi taqdiri deb biiadi. Inson va borliq - oddiy qo'g'irchoq. Sharqda ham. G'arbda ham bu yo'nalish hamisha ilmiy yo'nalishnng ashaddiy dushmani edi.


Materialistik nuqtayi nazar oddiy (vulgar), ilmiy kabi yo'nalishlarga ega. Juda ko'p hollarda u ateizm bilan bog'liqdir. Uning idealistik qarash bilan bog'langan yo'nalishi yuqorida ko'rib o'tilgan dualistik nuqtayi nazarni beradi.


Oddiy, ongsiz (intuitiv) materializm borliqdagi narsa, voqea, hodisalarni qanday bor bo'lsa, shunday tasvirlashda realism, mexanitsizm, nominalizm, sensualism kabi yondashuvlarda namoyon bo'Iadi.


Materializmning dialektik usuI bilan bog'langan ko'rinishi dialektik materializm sifatida sovet fani va siyosatida asosiy metodologik asos sifatida qabul qilingan edi. Lekin 1920-80-yillarda materialistik asosni, xususan, uning ateistik mohiyatini mutlaqlashtirish, dialektikani og'izda tan olib, amalda undan chekinish - fetishizmga - fan va iqtisodga biryoqlama yondashishga, ulkan imperiyada bozor va tovar ishlab chiqarish qonuniyatlarining buzilishi, toptalishiga olib keldi. Buning oqibatida parchalanishga, iqtisod, siyosati va mafkurani batamom yangilashga, bozor iqtisodiyotini yangi asoslarda tiklashga zarurat paydo bo'ldi.