Materialshunoslikning fundamental asoslari. Konstruksion materiallar texnologiyasi

MATERIALSHUNOSLIKNING FUNDAMENTAL ASOSLARI. KONSTRUKSION MATERIALLAR TEXNOLOGIYASI

Lektor: Materialshunoslik va mashinasozlik kafedrasi mudiri tehnika fanlari nomzodi, dotsent

Tursunov

Nodirjon

Qayumjonovich

Leksiya 10

Metallarni bolg’alash

REJA:

Erkin bolgʼalashning asosiy operatsiyalari. Bolgʼalash uskunalari, presslar. Bolgʼalash yoʼli bilan pokovka olish texnologiyasining xususiyatlari.

METALLNI BOSIM BILAN ISHLASH (BBI)NING MOHIYATI

Sovuq yoki issiq holda plastik dеformatsiyalash yōli bilan dеtallarning shakli va ōlchamlarini ōzgartirish jarayoni bosim bilan ishlash dеyiladi.

Deformatsiya – bu kuch ta’sirida jismning shakli va o’lchamlarini o’zgarishi.

BBI ning muhim afzalliklari quyidagilar:

― metall chiqindilar kesib ishlashga qaraganda 20 - 70% ga kamayadi;

― ish unumi keskin oshadi (buyumga ishlov berish vaqti pasayishi);

―metall fizik-mexanik xossalari plastik deformatsiya natijasida o’zgaradi

.

Biror tashqi kuch ta’sir ettirish orqali tegishli texnologik yordamida materialni plastik deformatsiyalash yuli bilan buyum yoki zagotovka hosil qilish materiallarni bosim bilan ishlash deyiladi. Bu jarayon metallarning plastik deformatsiyalanishiga asoslangandir. Bosim bilan ishlashda turli yarim fabrikatlar, massaga, o’lchamga va formaga ega bo’lgan detallar va buyumlar tayyorlanadi.

Bu quymakorlik sanoati va mexanik ishlov berishlariga nisbatan ancha yuqori ish unumiga, metal­larning iqtisodiy tejalishi, ya’ni kam sarflanishi bilan ajralib turadi. Bundan tashqari, bosim bilan ish­lashni quyma metallarning mexanik xossalarini yaxshilaydi.

Hozirgi vaqtda materiallarni bosim bilan ishlashning ko’pgina sohalari yoki usullari mavjud. Bular, asosan, prokatlash, kiryalash (cho’zish), presslash, bolg’alash va listlarni shtamplashlardan iboratdir.