Materialshunoslik 2016. p65

butun kristall

 yoki

monokristall

 

deb yuritiladi.

Butun kristall uning o‘sishiga biror tashqi qarshilik ko‘r-

satilmagan taqdirdagina hosil bo‘ladi. Odatda, kristall soviyot-

gan suyuq metall ichida sodir bo‘la boshlaydi. Metall qotgan sari

unda o‘sayotgan boshqa kristallar shakllangan kristallarning

to‘g‘ri shaklini buzib yuboradi, natijada kristallar donlarga

o‘xshab qoladi. Demak, tashqi shakli noto‘g‘ri kristall 

donlar

deb ataladi. Donlar ichida atomlar muayyan tartibda joy-

lashganicha qoladi.

Kristall jismlar atomlarining turli tekisliklarda turlicha zich-

likda joylashishi 

anizotropik xossa

 deb aytiladi.

Metallarning kristallanish jarayoni ikki bosqichda boradi,

birinchisi kristall markazlarining hosil bo‘lishi va ikkinchisi

hosil bo‘lgan markazlar atrofida kristallarning o‘sishi. Kris-

tallarning hosil bo‘lish jarayonini o‘rganish katta amaliy aha-

miyatga ega, chunki metallarning xossalari donlarning shakliga,

joylashishiga va kattaligiga bog‘liq. Demak, metallarning suyuq

holatdan qotish holatiga o‘tish jarayoni bu atomlarning to‘g‘ri

tartibda joylashishi (kristall panjara hosil bo‘lishi) dir.

Kristall jismlar ma’lum bir haroratda suyuq holatdan qat-

tiq holatga yoki, aksincha, qattiq holatdan suyuq holatga o‘tadi.

Bu harorat, mos ravishda,