Materialshunoslik 2016. p65

           

          

 

 

 

DEZA 

DDC 

DSC 

SDC 

COSUDE 

 

Mazkur o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston–Shveysariya

„Kasbiy ko‘nikmalarni rivojlantirish“

loyihasi doirasida yaratilgan

Tojiddin Almatayev

 – 

Andijon muhan-

dislik-iqtisodiyot instituti „Transport vo-

sitalaridan foydalanish“ kafedrasi mu-

diri;

Abduqahhor Zafarov

 – 

Andijon davlat

universiteti „Kasbiy  ta’lim“ kafedrasi

mudiri.

Odiljon Parpiyev

 

– 

Andijon muhan-

dislik-iqtisodiyot instituti „Umumtexnika

fanlari“ kafedrasining mudiri.

Bahodir Haydarov

  –

 O‘zbekiston–

Shveysariya „Kasbiy ko‘nikmalarni

rivojlantirish“ loyihasining milliy mas-

lahatchisi.

UO‘K: 621.1(075)

KBK 30.3ya722

Ì31

© A. Matkarimov, F. Ahmadjonov.

© „O‘qituvchi“ NMIU, 201

7

---

3

SO‘ZBOSHI

Asoslari „Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi“ da ochib

berilgan, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi — ta’limning yangi

turi bo‘lib, u o‘ziga xos xususiyatlarining mavjudligi va

mazmunan betakrorligi bilan ajralib turadi. Shu sababli, uning

ilmiy va o‘quv-uslubiy asoslarini ishlab chiqish katta ahamiyat

kasb etadi. Ayni paytda Andijon viloyatida faoliyat ko‘rsatayot-

gan O‘zbekiston—Shveysariya „Kasbiy ko‘nikmalarni rivoj-

lantirish“ loyihasining maqsadlaridan biri kasb-hunar kollejlari

uchun maxsus o‘quv qo‘llanmalar yaratishdan iboratdir.

Ushbu o‘quv qo‘llanma kasb-hunar kollejlarining „Mashi-

nasozlik texnologiyasi, mashinasozlik ishlab chiqarish jihozlari

va ularni avtomatlashtirish“ ta’lim yo‘nalishining „Avtomat-

lashtirilgan tizimlarni ta’mirlash va sozlash“ mutaxassisligi

o‘quv rejasidagi „Materialshunoslik va materiallarni tekshirish“

fani bo‘yicha ishlab chiqilgan namunaviy o‘quv dasturi asosida

yozilgan.

Qo‘llanmaning birinchi bobida texnik metallar, metallo-

grafiya, kristallografiya, metallarning fizik, kimyoviy, mexanik

va texnologik xossalari berilgan. Shuningdek, metallurgiya,

rudalarni boyitish, yonilg‘ilar, Domna pechi, Marten pechi,

quymalar haqida hamda quymachilik haqidagi ma’lumotlar:

model, sterjen, qolið, quyma olish texnologik jarayonlari va

quymachilik usuli bilan olinadigan detallar haqida ma’lumotlar

berilgan.

Ikkinchi bobda temir-uglerod qotishmalarining tasnifi,

konstruksion po‘latlar, po‘lat guruhlari, cho‘yan kabi asosiy

tushunchalar berilgan.

Uchinchi bobda metallarga bosim ostida ishlov berish

usullari, mo‘rt metallar, deformatsiya turlari, metallarni pro-

katlash, metallarni cho‘zish va presslash, metallarni bolg‘alash,

shtamplash turlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Shu bilan

birga, po‘latga termik ishlov berish: yumshatish, me’yorlash,

toblash va ularning usullari haqida batafsil ma’lumotlar bayon

etilgan.

---

4

To‘rtinchi bob metallmas konstruksion materiallarning

tasnifi, plastmassalar va ularga ishlov berish usullari kabi

tushunchalarni o‘z ichiga olgan.

Qo‘llanmaning beshinchi bobida metallarni sinash usullari

bayon qilingan. Qattiqlikni Brinell, Rokvell va Shor usullari

bilan o‘lchash, shuningdek, materiallarni cho‘zishga sinash

haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Qo‘llanmaning oxirida amaliy topshiriqlar va ularni bajarish

bo‘yicha qisqacha ko‘rsatmalar keltirilgan.

Mazkur o‘quv qo‘llanmani tayyorlashda O‘zbekiston–

Shveysariya „Kasbiy ko‘nikmalarni rivojlantirish“ loyihasining

xalqaro ekspertlari Sigrid Jordan, Hans Deytchman, Volter

Zefelderlarning qimmatli maslahatlari inobatga olingan. Shu-

ningdek, loyiha ekspertlari O‘zDAEWOO korxonasi texnik

xizmat ko‘rsatish bo‘limi menejeri A.To‘xtaboyev, Andijon

muhandislik-iqtisodiyot instituti „Umumtexnika fanlari“

kafedrasining mudiri O. Parpiyevlarning o‘quv qo‘llanma

yuzasidan bildirgan fikr-mulohazalari e’tiborga olindi.

Mualliflar o‘quv qo‘llanma haqida bildiriladigan fikr-

mulohazalar uchun oldindan o‘z minnatdorchiliklarini bil-

diradilar.

---

5