Materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

Quyruq qismi—
protyajkaning bu qismi, uni protyajka qiluvchi stanok patroniga 
mahkamlash uchun ishlatiladi. Bu qismining dia-metri ishlov berilishi kerak bo’lgan 
teshik diametridan 0,5-1mm kichik bo’ladi. 
Bo’yin va o’tish konusi—bo’yin diametri quyruq diametriga nisbatan 1,5-3 mm 
kichik bo’lib, uzunligi tayyorlamani sganokkao’rnatish uchun ishlatiladigan tayanch 
moslamaning razmerlariga bog’liq bo’ladi. 
Yo’naltiruvchi qismi—bu qism protyajkani tayyorlamaga nisbatan boshlang’ich 
davrda to’g’ri yo’nalishini ta’minlash uchun xizmat qiladi. Bu qismning diametri 
oldindan ishlov berilgan teshikning o’lchamlari chegarasida bo’lishi kerak. 
Kesuvchi qismi—bu 
qismiga kesuvchi tishlar joylashgan bo’lib, ular quyimning 
asosiy qismini kesib tushiradi. 
Kalibrlovchi qismi—bu 
qismiga teshikni kalibrlovchi tishlar joylashgan bo’lib, 
ular teshiklarning kalibri va kerakli yuza tozaligini ta’minlash uchun xizmat qiladi. 
Orqa yo’naltiruvchi qismi—uzun 
protyajkalarni osilib qolmasligi va kesish 
jarayonining oxirida uning qochib ketmas-ligini ta’minlaydi. 
Protyajka tishshshng geometrik elementlari
Protyajkalarning tishini asosiy geometrik elementlari uning orqa burchagi α oldingi 
burchagi γ; lentochkasi 
f
lardan iboratdir. 

---

97 
Protyajkaving orqa burchaga—α ni 
kesish yo’nalishiga mos keluvchi kesim bo’yicha 
olingan qiymati Ishlanilayotgan material turidan qat’i nazar, kesish sharoitini 
yaxshilash va protyajka tishining orqa yuzasi bilan ishlanilgan yuza orasidan 
ishqalanishning kamayishini ta’minlaydigan darajada olinadi. 
Kalibrlovchi tishlarida kengligi 
f
= 0,05 - 0,2mm oralig’ida qilib silindrlik tasma 
tayyorlanadi. Orqa burchakning qiymati esa protyajka turiga va ish jarayonining 
xarakteriga (xomaki yoki tozalab ishlash) qarab belgilanadi. 
Masalan: SHlisa o’yuvchi protyajkalardan xomaki ishlashda 
α 
=3°; tozalab kesshida 
α =2°; sirtqi yuzalarni ishlovchilardan esa xomaki ishlov berishda α =3 - 4°; tozalab 
ishlashda α =2° qilib olinadi.