Математика фанини ўҚитишда замонавий ёндашувлар ва инновациялар модули бўйича

2. Sportchilarda musobaqalar davri.
Asosiy vazifa – yuksak darajada musobaqa imkoniyatini yaratib, uni mikrosiklning eng muhim musobaqalarida amalga oshirish uchun harakat qilishdan iboratdir. Mashg‘ulot jarayoni yo‘nalishi, maxsus mashqlanganlik darajasini (jismoniy, texnik, taktik va funksional tayyorgarlik darajasini) yuksaltirish zaruriyati bilan tavsiflanadi.
Harakat malakalari (texnik vositalar)ni takomillashtirishga, ayniqsa, ularning xar xil ko‘rinishlarini (o‘yinlar, yakkama yakka olishuvlarni) ko‘paytirishga hamda mashqlarni (tezlik va kuch mashqlari hamda murakkab texnik harakatlar bilan bajariladigan mashq turlarini) yuksak sport mahorati darajasida bajarishni barqaror holga keltirishga e’tibor qaratiladi. Musobaqa tayyorgarligi masalalariga amaliy musobaqalashish tadbirlarini kengaytirish (mashg‘ulot va nazorat musobaqalarida ishtirok etish) yo‘li bilan katta e’tibor beriladi. Bunday mashqlar asosiy musobaqalarda muvaffaqiyatli ravishda ishtirok etishga qaratilgan bo‘ladi. Musobaqalar davri oddiy va murakkab tuzilishda bo‘lishi mumkin. Ikkinchi xolatda musobaqalar davri musobaqa oldi bosqichidan, ya’ni musobaqalarga bevosita tayyorgarlik ko‘rish bosqichidan iborat bo‘ladi. Ikkinchi ko‘rinish (ikki bosqichli davr) odatda musobaqalar davri ancha uzoq vaqt davom etgan kezlarda qo‘llaniladi.
Asosiy vazifalar: – bu davrda mashg‘ulot va musobaqa yuklamalaridan keyingi toliqishni bartaraf etib, dam olishga erishish. Mashqlanganlikning optimal darajasini ta’minlash va uni yangi (navbatdagi) tayyorgarlik sikli boshlanguncha saqlab turish.
O‘tish davrining davomiyligi 3, 4 haftadan 6,8 xaftagacha o‘zgartirib turadi. Bu o‘zgarish ko‘p yillik tayyorgarlik bosqichiga )ya’ni sportchi mazkur tayyorgarlikning qaysi bosqichida ekanligiga), musobaqalar davrining davomiyligiga, sportchining indiviudal xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Tajriba uning mazmuni va davomiyligi bir-biridan farq qilishini tasdiqlamoqda. Masalan, Amerikalik suzuvchilar kulminatsion musobaqalar o‘tkazib bo‘linganidan keyin 1,5-2 oy mobaynida dam oladilar.
Birinchi ko‘rinish qisqa muddatli faol – sust dam olish bilan tavsiflanadi. O‘tish davrining bunday shakli makrosikllar o‘rtasidagi oraliq kuch-quvvatini tiklab olish uchun qo‘llaniladi. Uzoq muddat dam olish vaqti garchi sportchining funksional imkoniyatlari muayyan darajada bo‘lishiga olib kelsa-da, bunday xolat uzoq muddat tiklanish vaqtini talab qilsa-da, lekin u ruhiy sohadagi imkoniyatlarni to‘la tiklab olish uchun shart-sharoit yaratmaydi. Bunday yondoshuv sportchi erishgan yuksak darajadagi yutuqlarni saqlab qolish maqsadida tayyorgarlikni mana shu muayyan bosqichidan yuqori toifadagi sportchilar mashg‘ulot jarayonini rejalashtirish vaqtida qo‘llangani maqsadga muvofiqdir.
Ikkinchi ko‘rinish u yoki bu sabablarga ko‘ra (masalan jarohatlanib qolish munosabati bilan) bundan oldingi mikrosikl dasturida rejalashtirilgan yuklamani olmagan sportchilar uchun foydali bo‘ladi. Amaliy tajribada ko‘p xollarda birinchi va ikkinchi ko‘rinishlar o‘rtasidagi oraliq ko‘rinish hisoblanadigan uchinchi ko‘rinish qo‘llaniladi. Bu ko‘rinish dam olish vositalari, shuningdek maxsus yuklamalar (umumiy ta’sir ko‘rsatuvchi yuklamalar) keng qo‘llanilishi bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunday yuklamalar mashq-langanlikning asosiy tarkibini saqlab qolish imkonini beradi. Bu davrdagi mashg‘ulotlar, kichik hajmda va kichik yuklamali bo‘lishi bilan tavsiflanadi.