Matematika fakulteti

 
Фпсмфактпслас 
Цюзисги фақытта кпмрьятеслесде 3,5 дяйм, ал рпстатив кпмрьятеслесде — 2,5 дяйм кеоликтеги 
жыйнафшылас райдаланады. Shugart Associates кпмраниѐты 1976 жылы бисинши бплыр 5,25 дяйма 
фпсмфактпслы қатты магнит дитк жыйнафшытын утынды. Спо кпмраниѐныо тийкасын талыфшы Алан 
Шугаст Seagate Technologies кпмраниѐтына тийкас талды цюм 1980 жылы 5,25-дяймлы жыйнафшы (ST-506 
мпдели, тыйымлылығы— 5 Мбайт) итлер шығты. Споынан IBM, PC XT ныо айысым мпделлесинде Seagate 
ST-412 (тыйымлылығы 10 Мбайт) жыйнафшытын райдаланды. Бул фпсмфактпс (5,25 дяйм) цюзисги 
фақыттада райдаланады. Бул фпсмфактпсда заманагөй CDROM цюм DVD жыйнафшыласы шығасылады. 
Sony кпмраниѐты 1981 жылы бисинши 3,5-дяймлы жумтақ дитк жыйнафшытын утынды. Цюзисги фақытта 
1 дяймға тео бийиклик 3,5 дяйм диаметсли жыйнафшылас ушын ттандаст бплыр етарланады. PrairieTek 
кпмраниѐты 1988 жылы 2,5 дяйм диаметсли қатты дитклес утынды. Олас рпстатив кпмрьятеслес ушын 
идеал васиант бплыр етарланады.
 
 
Қатты дитклесдеги жыйнафшыласдыо итлеф рсинчири
Қатты дитклесдеги жыйнафшыласында мағлыфматлас 512 байттан тектпсласға бөлинген айланыфшы 
магнит дитклесден унивестал пқыф/жазыф гплпвкаласы менен пқылады цюм жазылады.
Қатты дитк жыйнафшыласында дпспжка цюм тектпслас 
Жыйнафшыласда юдетте биснеше диткли рлаттиналас пснатылады цюм мағлыфматлас пласдан цюс 
бисинио еки тюсерине жазылады. Көршилик жыйнафшыласда кем дегенде еки ѐмата хш дитк бплады 
(төст ѐмата алты тюсерке жазыф мхмкин), бисақ 11 ѐмата пннанда көр дитклесге ийе қусылмалас бас. 
Бистирли (бисдей жайлатқан) дпспжкалас 
чилиндс 
ге бисиктисиледи (тхфсетте). Дитктио цюс бис тюсери 
ушын өзинио пқыф/жазыф дпспжкаты қасалған, бисақ бунда баслық гплпвкалас улыфма ттесжнге, ѐмата 
жеткесифшиде
мпнтажланған. Спнлықтан гплпвкалас бис-бисинен ғюсезтиз цюсекетленифи мхмкин емет, 
ѐғный тинхспн цюсекетленеди. Қатты дитклесдио айланыф жийилиги көршилик бисинши мпделлесде 3600 
айл/мин. Цюзисги фақытта қатты дитклесдио айланыф тезлиги өтти. Заманагөй қусылмалас рлаттинаны 
4200, 5400, 7200, 10000 цюм цютте 15000 айл/мин тезликте айландысады. Айысым киши фпсмфактпсдағы 
дитклес электспэнесгиѐны тежеф мақтетинде 4200 айл/мин тезликте айланады. Жпқасы тезликли 
дитклесди тийкасынан жумыт ттанчиѐласы цюм тесвеслесде ушысатыф мхмкин. Айланыфдыо жпқасы 
тезлиги гплпвканы жеткесиф механизминио тезлиги менен тюйкет келифи цюм дпспжкадағы тектпслас 
таныныо көрлиги— мине қатты дитктио улыфма өнимдаслығын анықлайтуғын тийкасғы фактпслас.

---

72 
Қатты дитк жыйнафшыты чилиндси 
Қатты дитктио нпсмал итлефинде пқыф/жазыф гплпвкаласы дитклесге тиймейди (тиймефи кесек!). 
Бисақ тюмийнат өшисилгенде ританиѐ цюм дитклес тпқтағанда плас дитк бетине тхтеди. Қасылманыо 
итлефи фақтында гплпвка цюм айланыр атысған дитк бети асатында жхдю киши цафа асалығы райда бплады. 
Егес бул асалыққа шао тхтир қалта ѐмата қалтысаф бплыр өтте, гплпвка қатты айланыттағы дитк ренен 
"тпқлығытады". Егес усылыф кхшли бплта, 
гплпвка тынады. 
Буныо зыѐны цюс тхсли бплыфы мхмкин—
биснеше байт мағлыфмат жпйтылыфынан батлар қатты дитктио иттен шығыфына шекем. Спнлықтан 
көршилик қатты дитклесде кхнделикли гплпвканыо «ушыф» цюм «қпныф» ласына шыдамлы бплыф цюм 
батқада тпқлығытыфласдан тақланыф ушын магнит дитк бетин легислейди
3
цюм аснафлы май ренен 
жабады.
Магнит дитклес ракети тығыз жабылған кпсрутта жайлаттысылғанлықтан цюм пласға семпнт 
итленбейди. Оласда дпспжкалас тығызлығы жхдю хлкен—96000 цюм пннанда жпқасы дяймда. 
HDA (Head 
Disk Assembly
—гплпвка цюм дитклес блпгы) блпгы аснафлы чехласда тплық ттесилизачиѐланған шасаѐтта 
жыйналады. HDA ға хызмет көстетиф менен танафлы фисмалас шуғылланады, тпнлықтан семпнт цюм HDA 
гесметик блпгы ишиндеги қандайда бис деталды алматтысыф жхдю қымбатқа тхтеди.