Matematika fakulteti

ҚАТТЫ ДИТКЛЕСДЕГИ ЖЫЙНАЎШЫЛАС 
 
Қатты дитк кпмрьятес титтематыныо ео зюсхс цюм қусамалы кпмрпненти бплыр етарланады. Ол 
мағлыфматласды узақ фақыт тақлаф ушын асналған цюм пныо иттен шығыф кататтспфалық жағдайға алыр 
келеди. Бул жыйнафшыныо тийкасғы элементи биснеше дөогелек алямин ѐмата кситталл емет 
шийшетюсизли рлаттиналас бплыр етарланады.
Қатты дитклесдеги жыйнафшыласды юдетте 
виншеттес 
дер атайды. Бул тесмин 1960-жылласда 
райда бплды. 
Виншеттес 
атаматы тыйымлылығы 16 Мбайт ( IBM, 1973 жыл) бплған қатты дитк бисинши 
мпделинио жасгпнлы таматынан келир щыққан бплыр, пл цюс биси 30 тектпсдан ибасат 30 тсекке ийе, бул 
белгили бплған «Виншеттес» аф мылтығыныо «30/30» калибси менен тюйкет келеди. IBM кпмраниѐты цюс 
биси 30 Мбайт бплған бис 
нетъемный
цюм бис 
тъемный
дитклесге ийе жыйнафшы итлер шығасды. Оныо 
өндиситлик нпмеси 30/30. бундай чифслы аолатылыф белгили бплған бусандалы Winchester қусалы менен 
тюйкет еди, тпнлықтан 
виншеттес 
тесмини қюлеген ттачипнас бескитилген қатты дитклесде қпллана 
батлады.
Цюзисги фақытта Hitachi 7K1000 SATA виншеттесинде 3,5 дяйм диаметсли рлаттиналас 
райдаланады, ал пныо өлшеми—146х102х25 мм, маттаты — 0,7 кг, инфпсмачиѐ тақлаф көлеми— 1 Тбайт. 
Заманагөй жыйнафшыласда хлкен тыйымлылық, мағлыфматлас өткесифде жпқасы тезлик тюмийнленбете, 
райдатыз. 1983 жылы бисинши IBM XT кпмрьятесиндеги қатты дитк 100 Кбайт/т мағлыфмат өткесиф 
тезлиги менен тыратланады. Бхгинги кхнде көршилик жыйнафшыласда Serial ATA интесфейти итке 
атысылған, бул 50 Мбайт/т (300 Мбайт/т қа шекем) тан мағлыфмат өткесиф тезлиги тюмийнлейди. Цюзисги 
фақытта Parallel ATA (133 Мбайт/т қа шекем), Serial ATA (150 ѐмата 300 Мбайт/т), SAS
2
(600 Мбайт/т қа 
шекем) цюм SCSI (320 Мбайт/т қа шекем) интесфейтлеси кеоисек тасқалған. Буласдыо баслығы өзлеси 
пснатылатуғын жыйнафшыласға қасағанда жпқасы тезликте мағлыфмат өткесиф уқырлылығына ийе. Бул, 
мағлыфмат өткесиф тезлиги баслық фақытта интесфейт емет, ал жыйнафшы тюсеринен шекленетуғынлығын 
билдиседи. Баслық интесфейтлес жыйнафшыныо жумытын шеклемеф ушын жеткиликли тезлик ренен 
тыратланады.
Қатты дитклес сафажланыфыныо юцмийетли дюфислеси: 

Жыйнафшыласдыо мактимал тыйымлылығы 5 Мбайт (1981) тан 1 Тбайтқа шекем көбейди: 
2
SAS 
(Serial Attached SCSI) – избе-из интесфейтли SCSI. SAS интесфейти қусылмалас асатында 
мағлыфматлас алматыфда жпқасы тезликти тюмийнлейди, кабелли бисиктисифди жеоиллеттиседи цюм 
SCSI дыо баслық функчиѐласын тақлаған цалда титтеманыо итенимлилигин асттысады. 

---

71 

Мағлыфматлас өткесиф тезлиги 100 Кбайт/т тан (IBM XT 1983 жыл) 50 Мбайт/т қа шекем (SATA 
титтематында (Western Digital Raptor WD74GD)) цюм 80 Мбайт/т қа шекем (SCSI (Seagate Cheetah 
15K.4) титтематында) өтти.

Мағлыфматлас излефде псташа фақыт (ѐғный гплпвканы кесек дпспжкаға пснатыф фақты) IBM РС XT 
(1983) кпмрьятесинде райдаланған 10-Мб қатты диткте 85 мт тан, 3,3 мт ғқа кемейди. 

1982 жылы 10 Мбайт тыйымлылықтағы жыйнафшы цюм кпнтспллес 2000 дплласдан жпқасы бацада 
(ѐғный мегабайты 200 дпллас) еди. Цюзисги фақытта PC лес ушын қатты дитклес (интегсисленген 
кпнтспллеси менен ) бацаты гигабайты 28 чентке шекем төменледи, ѐғный 300 Гбайт 
тыйымлылықтағы қатты дитк 100 дплласдан кемлеф бацада!