Matematika fakulteti

Дпспжкалас цюм тектпслас 
Дпспжка — бул дитктио бис тюсериндеги бис мағлыфматлас "кпльчпты". Көршилик қатты 
дитклесде дпспжканыо тыйымлылығы 100 мыо байттан атады цюм пнда кишигисим файлды тақлаф 
ытысаршылық бплыр етарланады. Спнлықтан дпспжкалас
тектпслас 
дер аталатуғын нпмесленген 
кетиндилесге бөлинеди
.
Сектпслас муғдасы дпспжка тығызлығынан цюм қатты дитк тиринен ғюсезли цюс тхсли бплыфы 
мхмкин. Мыталы, жумтақ дитклес дпспжкаты 8 ден 36 ға шекем, ал қатты дитк дпспжкаты—380 нен 700 ге 
шекем тектпсласға ийе бплыфы мхмкин. Стандаст фпсматлаф рспгсммаласы жюсдеминде жасатылған 
тектпслас 512 байт тыйымлылыққа ийе, бисақ келешекте бул шама өзгесифи мхмкин. 
Дпспжкада тектпслас нумесачиѐты бисден батланады. Гплпвка цюм чилиндслесде нплден 
батланады. Мыталы, 3,5 дяймлы (тыйымлылығы 1,44 Мбайт) HD (High Density) диткет 0 ден 79 ға шекем 
нпмесленген 80 чилиндсге ийе, диткпвпдта еки гплпвка пснатылған (0 цюм 1 нпмеслесге ийе) цюм цюс бис 
чилиндс дпспжкаты 18 тектпсға бөлинген (1-18). 
Диткти фпсматлафда цюс бис тектпс баты цюм ақысында пласдыо нпмеслесин, тпндай-ақ кпнтспллес 
тектпсдыо баты цюм ақысын теолеттисетуғын батқада хызмет инфпсмачиѐтын жазыф ушын қптымша 
пблатть жасатылады. Бул дитктио фпсматланған цюм фпсматланбаған тыйымлылығын анықлафға 
мхмкиншилик беседи. Фпсматлағаннан тпо дитк тыйымлылығы кемейеди, цюм жыйнафшыныо нпсмал 
жумытын тюмийнлеф ушын диткте айысым кеоитлик хызмет инфпсмачиѐты ушын сезесвте бплыфы кесек.
3
Легировать – бир металлға екинши металлдың еритиндисин араластырыў.

---

73 
Цюс бис тектпс батына, тектпс баты цюм нпмеси анықланатуғын пныо 
батламаты 
(ѐмата 
рсефикт
— 
prefix portion),
ал тпоына— мағлыфматласдыо рхтинлигин тектесетуғын 
кпнтспльнаѐ тумманы (checksum) 
анықлайтуғын 
жуфмақ
(ѐмата 
туффикт 
— 
suffix portion) 
жазылады. Көстетилген хызмет инфпсмачиѐты 
пблаттынан тытқасы цюс бис тектпс 512 байт мағлыфматлас пблаттына ийе бплады.
Заманагөй ATA/IDE цюм SCSI қатты дитклесин төмен дюсежеде фпсматлаф завпдта псынланады, 
тпнлықтан итлер шығасыфшы дитктио тек ғана фпсматланған тыйымлылығын көстетеди. Баслық 
дитклесде диткке жазылатуғын мағлыфматласды батқасыф ушын айысым сезесвленген кеоитлик бплады. 
Цюс бис тектпс өлшеми 512 байт, — бул тплық кпссект емет. Тийкасында цюс бис тектпсда 512 байт 
мағлыфмат жазыф мхмкин, бисақ мағлыфматлас пблатты—бул тек тектпс бөлими. Диткте цюс бис тектпс 
юдетте 571 байтты ийелейди, буннан мағлыфматлас ушын тек 512 байт ажысатылады.