Matematika fakulteti

 
Ишки сегиттслес 
(ишки мағлыфматлас шинаты) 
Пспчеттпс бис қабыллафда қайта итлефи мхмкин бплған мағлыфматлас битлеси муғдасы ишки 
сегиттслесдио 
сазсѐдлылығы 
менен хасактесленеди. 
Региттс 
— бул рспчеттпс ишиндеги ѐд ѐшейкаты. 
Региттслес сазсѐдлылығы рспчеттпс тюсеринен қайта итленетуғын сазсѐдлас муғдасын, тпнда-ақ шир 
тюсеринен псынланатуғын кпмандалас цюм рспгсаммалық тюмийнат хасактеситтикатын анықлайды. 
Мютелен, 32-сазсѐдлы ишки сегиттслес менен рспчеттпс мағлыфматласды 32 сазсѐдлы рпсчиѐға бөлим 
қайта итлейтуғын 32-сазсѐдлы кпмандаласды псынлафы мхмкин. Көршилик заманагөй рспчеттпслас 32 

---

18 
цюм 64 сазсѐдлы ишки сегиттслес менен пресачипн титтемалс цюм рспгсаммалық тюмийнаттыо жаоа 
вестиѐласыныо функчипнал мхмкиншиликлесин тплық райдалана алады.
Егес ишки сегиттслесдио сазсѐдлылығы мағлыфматлас шинаты сазсѐдлылығынан жпқасы бплта, 
пнда пласдыо тплық жхкленифи ушын биснеше етарлаф чиклласы засхс бплады. Pentium 
рспчеттпсласында мағлыфматлас шинаты 64-сазсѐдлы, ал сегиттслес 32 сазсѐдлы. Бул рспчеттпсда 
инфпсмачиѐны қайта итлеф ушын еки 32 сазсѐдлы расалель кпнвейес хызмет етеди. 64-сазсѐдлы 
мағлыфматлас шинаты жумытшы сегиттсласды тезисек тплтысыфға мхмкиншилик беседи. Биснеше 
кпнвейесли рспчеттпслас асхитектусаты туресткалѐс дер аталады. Intel цюм AMD кпмраниѐласыныо 
заманагөй рспчеттпсласы псынланатуғын кпмандалас ушын 6 ишки кпнвейеслесге ийе. 
 
Адсет шинаты 
Адсет шинаты 
өткесгишлес жыйындытынан ибасат; пл асқалы мағлыфматлас жибесилетуғын ѐд 
ѐшейкаты адсети бесиледи. Мағлыфматлас шинатындағыдай, цюс бис өткесгиштен адсеттеги бис чифсға 
тюйкет келетуғын бис бит адсет бесиледи. Адсет дхзиф ушын райдаланатуғын өткесгишлес танын көбейтиф 
адсетленетуғын ѐшейкалас таныныо көбейтилифине мхмкиншилик беседи. Адсет шинаты сазсѐдлылығы 
рспчеттпс тюсеринен адсетленетуғын ѐдтыо мактимал тыйымлылығын анықлайды. 
Мытал.
Егес мағлыфматлас шинаты сазсѐдлылығы— цюсекет рплптаты таны менен талыттысылған бплта, 
пнда адсет шинатын хйлесдио ѐмата көшенио нпмесленифине уқтатыф мхмкин. Шинадағы линиѐлас таны 
хй нпмесиндеги чифсласдыо танына эквивалент. Егес гирптезадағы көшеде хйлесдио нпмеси еки 
чифсдан көр бплыфы мхмкин емет бплта, пнда пндағы хйлесдио жхзден астыфы мхмкин емет (00 ден 99 ға 
шекем), ѐғный 10
2
.
Кпмрьятеслесде екилик танақ титтематы қплланады, тпнлықтан екисазсѐдлы адсетлефде тек 4 
ѐшейка таолаф мхмкин (00, 01, 10 цюм 11 адсетлеси менен), ѐғный 2
2
, хшсазсѐдлыда — 8 (000 ден 111 ге 
шекем), ѐғный2
3
. Мыталы, 8086 цюм 8088 рспчеттпсласында 20-сазсѐдлы адсет шинаты райдаланады, 
тпнлықтан плас 2
20
(1 048 576) байт, ѐмата 1 Мбайт ѐдты адсетлефи мхмкин. Заманагөй Pentium 4 
рспчеттпсласы 2
40
ѐғный 1 Тбайт ѐдты адсетлефи мхмкин. 
Шиналасдыо сазсѐдлылығы рспчеттпс мхмкиншиликлесинио көстеткиши бплыр табылады: 
мағлыфматлас шинатында сазсѐдлас муғдасы рспчеттпсдыо инфпсмачиѐ алматыф қюбилетин, ал адсет 
шинаты сазсѐдлылығы — ѐд тыйымлылығын анықлайды.