Математика ақл ва заковат

Уйгавазифа 
Тарбияланувчиларга буюмлар мисолида 4 сонидан 1 
сонини айириш амалини бажариб келиш топшириқ 
сифатида берилади. 
Қуйида 5 сони ичида қўшиш ва айириш амалларини ўрганишга 
бағишланган ва биринчи машғулотда фойдаланишга мўлжалланган иккита 
мультимедиали лавҳани келтирамиз. 
 
I. 
+ 
 =
 
 1 + 2 = 3
 

---

147 
-
=
 
 5 - 2 = 3
 
Ушбу тақдимотларда арчаларга анимация самаралар бериш орқали ранглар 
жилоланиб туради, тарбиячи-педагог қўшиш ва айириш амалини тушунтириб, 
материални шарҳлаб боради. Рақамларнинг монитор экранидаги кўриниши 
ўзгариб туради, яъни мультимедиали самара ҳосил қилинади.
Машғулотнинг бориши
: 
Тарбиячи: монитор экранига арчаларни чиқариб, Алибекдан нималарни 
кўраётганини сўрайди. 
Алибек: Бир қатор арчаларни кўраяпман, дейди 
Тарбиячи: Юқори қаторда нечта арча бор? 
Алибек: Санайди, бир, икки, уч, тўрт, беш, олти-олтита. 
Тарбиячи: Алибек айт-чи, битта арчага иккита арча қўшилса, жами нечта 
арча ҳосил бўлади. 
Алибек: Санаб учта, дейди. 
Тарбиячи: Расмда бу қандай ифодаланган? 
Алибек: Биринчи арчадан кейин + ишораси, кейин иккита арча, сўнгра = 
тенглик белгиси, тенглик белгисидан кейин учта арча жойлашган. 
Тарбиячи: Сонларни қўшишни буюмлар билан ҳам ифода этиш мумкин.
Тарбиячи: Арчалар остидаги рақамлар нимани билдиради? 
Алибек: Битта арчага иккита арчани қўшгандаги йиғиндини билдиради, 
яъни (1+2=3) 
Тарбиячи: Жаҳонгир айт-чи, пастки қаторда 
нечта арча бор? 
Жаҳонгир Санайди. Бир, икки, уч,...,ўнта . 
Тарбиячи: Жаҳонгир, айт-чи ойинг сенга 
беш дона конфет берса, ундан иккитасини укангга берсанг, ўзингда нечта 
қолади? 
Жаҳонгир: ўзимда уч дона конфет қолади. 
Тарбиячи: экранда кўриниб турган арчаларнинг бештасидан иккитасини 
қўшнига берилса, ўзингда нечта арча қолади?

---

148 
Жаҳонгир: ўзимда учта арча қолади. 
Тарбиячи: шу айтганларинг пастки қаторда қандай ифодаланган. 
Жаҳонгир: Бешта арчадан кейин айириш белгиси (-), ундан кейин иккита 
арча, сўнгра тенглик белгиси (=), охирида яна учта арча жойлаштирилган. 
Тарбиячи: айтганларинг сонлар билан қандай белгиланган? 
Жаҳонгир: экранда 5-2=3 ни кўрсатади. 
Шундан сўнг, тарбиячи жавоб беришда қатнашган болаларни баҳолаб, 
бошқа тарбияланувчилар билан ҳам савол-жавобни ўтказади.
Машғулотнинг асосий 15 дақиқали босқичидан сўнг, дам олиш босқичи
(5-дақиқали оралиқ босқич) бошланади. 
Бу босқичда (5 дақиқали оралиқ босқичда) тарбиячи болалар дам 
олишлари учун “ўрин алмаштириш” ўйинини ўтказади (1,2,3,4,5 рақамлар ва +, 
-, = белгилар қоғозда тайёрланиб, қистиргич ёрдамида тарбияланувчиларнинг 
кўкракларига тақилади ва уларни бир қаторга тизиб, 3 сони ҳосил қилинади 
ҳамда арча тўғрисидаги шеърлар айтилади).
Янги йил оқшомида, 
Ялтирайди арчамиз. 
Арчамизни безашда, 
Қатнашганмиз барчамиз. 
Ғани илди битта шар, 
Нодир эса иккита шар. 
Қани айтинг, болалар, 
Нечта бўлди жами шар. 
Шеър айтиб бўлингач, тарбиячи Нигорадан жами шар нечта бўлганини 
сўрайди. Шундан кейин, тарбиячи тарбияланувчиларнинг олган билимларини 
синаш учун қуйидаги схема бўйича “Ўринни тўлдир” ўйинини ўтказади.