|
10
PEDAGOGIK FAOLIYATIDA TARBIYACHILIK MAHORATINING TUTGAN O‘RNI
VA AHAMIYATI.
Xo‘jamova Saylixon Nematjanovna
Andijon viloyati Jalaquduq tumani
7-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon raqam : +998905488753
Anotatsiya: Pedagogik mahorat tug‘ma talant yoki nasldan-naslga o‘tadigan xususiyat emas
balki tinimsiz izlanish, ham ilmiy, ham amaliy shakldagi ijodiy mehnat mahsulidir. O‘qituvchilik
qilayotgan yoki muallimlik kasbini tanlagan kishilar o‘z zimmalariga qanchalik yuksak sharafli
mas’ulyat olayotganliklarini tassavur etishlari zarur. Bu ko‘p qirrali pedagogik faoliyat
zaminida ijodiy mehnat yotadi.
Kalit so‘zlar: Pedagog, pedagogik mahorat, yoshlar psixologiya, ta’lim-tarbiya.
Pedagoglik dunyodagi eng qadimgi kasblardan biridir. Uning ijtimoiy ahamiyati hech
qachon kamaymaydi, so‘nmaydi. Hozirgi zamon pedagogining shaxsi uchun eng muhim
asos-bu insonparvarlik yo‘nalishidir. Pedagog juda yuksak darajada umumiy madaniyatga ega
odam.
Pedagogik mahoratga yetishish pedagogning muayyan shaxsiy sifatlari bilan amalga
oshadi. Pedagogik mahorat yuksak darajada pedagogik faoliyatning taraqqiy etishini, pedagogik
texnikani egallashni, shuningdek, pedagog shaxsi, uning tajribasi, fuqarolik va kasbiy mavqeini
ifodalaydi.
O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin ta’lim-tarbiya sohasida, milliy axloq-
odobni qayta tiklash borasida, milliy urf-odatlar, turli-tuman an’analarni joyga qoyish, milliy
qadryatlarni yanada rivojlantirish xususida juda keskin va buyuk burulishlar bo‘lgani
barchaga ayondir.
Bugungi kunda mamlakatimizda pedagogik ta’lim-tarbiyaning sifati va ko‘lamiga e’tibor
juda jiddiy. Chunki pedagogik ta’lim va tarbiya ertangi kunning mutahasislarini kamol
topishiga ko‘mak beradigan tarbiyachi ustozlarning pedagogik mahoratlarini ko‘rsatib turadi.
O‘qituvchi kasbi sharafli va o‘ziga xos murakkab bo‘lib, kuchli mahorat egasi o‘z
kasbining ustasi bo‘lishi bilan birga keng dunyoqarashli, ichki va tashqi madaniyatli bir-
birini to‘ldiradigan hamda boy pedagogik, hayotiy tajribaga ega bo‘lishi lozim. Chunki bo‘lajak
mutaxassis o‘qituvchi shaxsi va uning kasbiy sifatlariga alohida e’tibor qaratadi.
O‘qituvchi o‘quvchilar bilan shaxslararo intizom va madaniy xulq tarbiyasini
muvaffaqqiyatli amalga oshirish uchun o‘qituvchi tashqaridan turib ta’sir etish usullaridan
emas, balki o‘quvchining muhim faoliyati yaqin rivojlanish chegarasi bilan bog‘liq bo‘lgan
ehtiyoj-motivlar tizimi maqsadlarini rivojlantirish uslublari asosida tabiyalanuvchilar bilan
hamkorlik qilish kerak. Bir so‘z bilan aytganda, o‘zaro munosabatlar va intizom madniy
xulq tarbiyasini tashqaridan emas, ichkaridan, o‘quvchilarni ehtiyoj-motivlar tizimiga asoslanib
amalga oshirish lozim.
Bolada intizom-madaniy xulq, boshlang‘ich ko‘nikma va malakalar shakllantirishi deb
qabul qilish mumkin. Ma’lumki, ehtiyojlar rivojlanib faoliyat motivlariga aylanadi. Bu
yerda aytmoqchi bo‘lgan narsa intizom va madaniy xulq sifatlarining bola ehtiyoj
motivlar sifatidir.
Shaxs o‘zaro munosabat va muomala, intizom, madaniy xulq tarbiyasini borliq (jamiyat)
talablari darajasigacha rivojlantirishga faol harakat qiladi. Bu esa shaxsning o‘z intizomi,
muomala madaniyati, xulq ko‘nikmasi ustida doimiy ravishda ishlashga olib keladi.
O‘qituvchi pedagogik mahoratining quyidagi tarkibiy qismlari mavjud:
- O‘qituvchi shaxsiyatining insonparvar yo‘nalishi;
- kasbiy bilimlari;
- pedagogik qobiliyat;
- pedagogik texnika;
- pedagogik vazifalar.
Ilg‘or o‘qituvchining ikki xil qiziqishlari bo‘ladi:
1. O‘z sohasini, ya’ni o‘z predmetini chuqur bilishi va bilimga intilishi. Psixologiya va
210
10
pedagogika faning eng yangi yutuqlarini egallash;
2. Bolalar bilan muloqot ehtiyoji.
Bu ikkala qiziqish ham o‘zaro juda yaqindan bog‘liq bolib, agar o‘qituvchi o‘z sohasini
bilsa -yu, o‘quvchilarni yoqtirmasa va muloqot ehtiyoji bo‘masa, bunday o‘qituvchining
maktabda ishlashi qiyin bo‘ladi.
Shuningdek, o‘qituvchi bolalar va yoshlar psixologiyasini va pedagogikasini yetarli
darajada bilishi shart. Demak, o‘qituvchi kasbi uchun zarur bo‘lgan bilim va tajribalardan
tashqari, pedagogik vazifa va pedagogik vaziyatni hal etishga urinish mumkin bo‘lgan
pedagogik vositalardan samarali foydalana olishi hamda unda pedagogik vazifa va vaziyatni
chuqur hal etish uchun har tomonlama mustahkam bilimga ega bo‘lishi talab qilinadi.
Ayniqsa, o‘qituvchi o‘zi berayotgan bilimlarni jonli, obrazli qilib berish qobiliyatini chuqur
egallagan bo‘lishi kerak.
Oliy o‘quv yurtlarini bitirib, muallimlik faoliyatini boshlagan kishi barcha o‘quvchilarga
o‘zini yaqin tutishi, odobi, odilligi bilan bolalarga ijobiy axloqiy namuna ko‘rsatishi zarurligini
yoddan chiqarmasligi kerak. Agar kishida o‘qituvchilik qilishga qobilyat, pedagogik faoliyatiga
qiziqish, iste’dod bo‘lmasa, jamiyat talab qiladigan darajada bolalarni o‘qita olmasa, agar u
kun o‘tkazish uchungina muallimlik qilayotgan bo‘lsa, bu-o‘qituvchilik vijdonining yo‘qligini
ko‘rsatadi. Vijdonli o‘qituvchi kechirimli bo‘ladi. Pedagoglik vijdoni o‘qituvchining sezgirligi,
xushyorligini oshiradi.
Pedagog o‘zining tarbiyachilik mahoratida milliy istiqlol g‘oyasi, ozod va obod vatanga
muhabbat va insonparvarlik, ma’naviy-axloqiy tarbiya, iqtisodiy tarbiya, ekologik tarbiya,
nafosat tarbiyasi, jismoniy tarbiya, komil insonni voyaga yetkazish kabilarga e’tibor berishi
lozim. Ta’lim-tarbiyaning samarador- ligi faqat o‘qituvchining o‘zigagina emas, balki ota-
onalar, kasbdoshlari bilan hamkorlikka ham bog‘liqdir.
Yuqorida bildirilgan fikrlardan kelib chiqib va manbalar tahliliga tayangan holda quyidagi
xulosalarga kelinadi:
1. Bugungi kunda mamlakatimizda pedagogik ta’lim-tarbiyaning sifati va ko‘lamiga e’tibor
juda jiddiy . Chunki pedagogik ta’lim va tarbiya ertangi kunning mutahasislarini kamol
topishiga ko‘mak beradigan tarbiyachi ustozlarning pedagogik mahoratlarini ko‘rsatib turadi.
2. Pedagog juda yuksak darajada umumiy madaniyatga ega odam. U juda ko‘p narsani
bilishi kerak, hozirgi zamonda oz’i o‘qigan fan sohasidagi yutuqlardan, yangiliklardan xabardor
bo‘lishi kerak, o‘z o‘quvchilarini har kuni o‘qishga o‘rgatib borishi uchun o‘zi muntazam
o‘qib organib, o‘z bilimini to‘ldirib, chuqurlashtirib borishi kerak.
3. Pedagog o‘zining tarbiyachilik mahoratida milliy istiqlol g‘oyasi, ozod va obod
vatanga muhabbat va insonparvarlik, ma’naviy-axloqiy tarbiya, iqtisodiy tarbiya, ekologik
tarbiya, nafosat tarbiyasi , jismoniy tarbiya , komil insonni voyaga yetkazish kabilarga e’tibor
berishi lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. Azizxo‘jayeva N.N “O‘qituvchi mutaxassisligiga tayyorlash tenologiyasi“- Toshkent-
2000-yil.
2. Ishmuxamedova R Pedagogik mahoratni shakllantirishning mazmuni va yo‘llari “Xalq
Ta’limi“ jurnali 1998-yil 1-son .50-52 betlar.
3. Saidaxmadov N. S Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. Toshkent 2003-yil
4. Saidnazarov F, Saidnazarov I “ Tarbiya ,odob va oqibat “ Toshkent “O‘zbekiston”.
211
Do'stlaringiz bilan baham: |
