Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

Органик дунёси. 
Мезозой денгиз ва океанларида ётқизиқларни 
табақалаш ва таққослашда фойдаланиладиган умуртқасизлар кенг 
ривожланган. Бунда аммонитлар, иккитавақалилар, тўрт ва олти нурли 
маржонлар ва булутлар устуворлик қилган. Игнатанлилардан денгиз 
типратиконлари ривожланган. 
Мезозойда турфа умуртқасизлар билан бирга умуртқали 
ҳайвонларнинг вакиллари ҳам кузатилган. Денгиз ва океанларда 
тоғойли балиқларнинг сони кескин қисқарган ва уларнинг ўрнини 
суякли балиқлар эгаллаган. Триас давридаги қуруқликларда дастлабки 
сутэмизувчилар – ўлчами каламушдек келадиган митти жониворлар 
пайдо бўлган. Тишлари тузилишининг хусусиятлари бўйича улар 
ерқазувчи ҳайвонлар бўлган. Юра даврида патли қушлар ривожланган. 
Ҳайвонлар орасида ерда, ҳавода ва сувда яшашга мослашган 
рептилиялар 
ҳукмронлик 
қилган. 
Рептилияларнинг 
қолдиғи 
Гондвананинг барча метрикларида топилган. Илк бор улкан 
рептилиянинг (динозавр) қолдиғи 1822 йили англиянинг Сассекс 
графлигида топилган. 
Динозавр дастлаб инглиз зоологи Р.Оуэн томонидан тикланган. 
Унинг модели натурал катталикда бўлган. “Динозавр” атамаси 
“даҳшатли калтакесак” маъносини англатади. 
Динозаврлар сайёрамизда тахминан 230 млн йил илгари Марказий 
Осиёда пайдо бўлган. Бу ҳудудлар кейинги 200-250 млн йил давомида 
денгиз қопламаган бўлиб, қуруқлик фаунаси ривожланиш учун қулай 
шароитлар яратган. Бу ерда ҳозирга қадар қадимда яшаган улкан 
ҳайвонларнинг қодиқлари топилмоқда. 

---

540 
Динозаврлар Марказий Осиёдан бошқа ҳудудларга тарқалган. 
Жанубга қараб динозаврлар Ҳиндихитой ва Австралияни эгаллаган. 
Шарқий Сибир орқали Аляскага ўтган. Ғарбда улар учун Европа, Ўрта 
Осиё ва Арабистоннинг бепоён ҳудудлари очилган. Кейинчалик 
динозаврлар Африкага ўтиб, унинг ҳудудларини эгаллаган. 
Юра даврида динозаврлар турли-туман бўлган (227-расм).