Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф



Download 22,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet247/277
Sana02.03.2022
Hajmi22,52 Mb.
#478427
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   ...   277
Bog'liq
Umumiy Geologiya

 www.dinozavr-vernis.com
 
Қуруқликда ҳаёт кечирган динозаврлар икки оёқли ҳайвонлар 
бўлган. Аммо улар нам, ўсимликларга бой бўлган жойларни хуш 
кўришган. Бу жониворлар ботқоқликларда юришга мослашган пардали 
уч панжали орқа оёқларга эга бўлган. 
Динозаврлар тухум қўйиб кўпайишган. Улар тухумларини
ҳозирги тошбақа ва тимсоҳлар каби, иссиқ қумга кўмишган. 
Динозаврларнинг баъзи вакиллари тўда-тўда бўлиб яшашган. 
Мезозой эраси бўр даврининг даҳшатли ва бақувват йиртқичлари 
бўлиб тарбазаврлар ва тираннозаврлар ҳисобланган (230, 231-расмлар). 
Улар кучли думига таяниб, иккита орқа оёқлари ёрдамида 
ҳаракатланган. Калта олдинги оёқлари, эҳтимол, ўлжасини ушлаш ва 
узиб олишга мўлжалланган. Бўйи жуда катта (узунлиги 14 ва 
баландлиги 6 м гача) бўлишига қарамасдан тарбозаврлар ва 
тираннозаврлар тез югураолишган. Думидан мувозанатловчи сифатида 
фойдаланиб, ўтхўр ҳайвонларни овлаш учун тез югуришган. Узунлиги 


543 
15 см гача борувчи ўткир тишли жағлари бу ҳайвонларни енгилмас 
қилишган. 
230-расм. Йиртқич динозавр 
(Tyrannosaurus rex.).  www.dinozavr-
vernis.com
 
231-расм. Йиртқич динозаврлар
-
тарбозаврларнинг илонга ҳужуми. 
www.dinozavr-vernis.com
 
Тираннозавр
 
ўзоқ вақт давомида Ерда яшаган қуруқлик 
йиртқичларининг энг йириги деб келинган. Монтананинг (Шимолий 
Америка) юқори бўридан топилган бу динозаврнинг узунлиги 12 м ва 
балангдиги 5 м га етган. Аммо кейинчалик Муғулистоннинг юқори 
бўридан ундан ҳам катта йиртқич - 
Tarbosaurus bataar
топилган. 
Тираннозавр ўлжасидан узунлиги 15 см га борадиган аррасимон 
тишлари билан йирик гўшт бўлагини юлиб олиши мумкин бўлган. 
Топилган оёқ изларининг кенглиги 76 см ва узунлиги 79 см, қадамининг 
узунлиги 3,76 м бўлган (230-расм).
Рептилиялар аста-секин учишга мослашган ва ҳавода ҳам 
устуворликка эришган. Юра даврининг қанотли калтакесаклари ёки 
птерозаврлар 
ҳаво муҳитини эгаллаган дастлабки умуртқалилар 
бўлган. Улар юра даврининг бошида пайдо бўлган. Птерозаврлар 
юранинг охирида кенг ривожланган ва бўрнинг охирига келиб батомом 


544 
қирилиб кетган. Уларнинг танаси нисбатан қисқа (50 см атрофида) 
бўлсада, қанотларининг узунлиги 1,80 м га етган. Бош суяги ва бўйни 
узун, учида “вимпелли” янада узун думи бўлган. Птерозаврлар 
суягининг ичи қушларники каби бўш бўлган; терисини сийрак жун 
қоплаган (233-расм). 

Download 22,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   ...   277




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish