Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф. Тақризчилар

82-расм. Вулкан бомбаси. www.ekosystema.ru

83-расм. Вулкан лапилласи. www.ekosystema.ru

Вулкан бомбалари икки турли бўлади. Улардан биринчиси қовушқоқ ва газларга тўйинмаган лавалардан ҳосил бўлади. Совиш жараёнида чиниқиш қобиғи шаклланиб улгурганлиги туфайли ерга урилганда ўзининг тўғри шарсимон шаклини сақлаб қолади. Иккинчи тури суюқ лавадан шаклланади, ҳавога отилиб ҳаракатланаётган вақтида турли ғорайиб шаклларга эга бўлади ва ерга урилганда шакли янада мураккаблашади.

Лапиллилар нисбатан кичик ўлчамли бўлаклар бўлади. Улар шлак деб аталувчи 1,5-3см ли турли-туман шаклларни ҳосил қилади (83-расм).
Вулкан қуми ўлчами 0,5 см атрофида бўлган нисбатан майда доналардан таркиб топган (84-расм).
Ўлчами 1 мм ва ундан кичик бўлган зарралар вулкан кули дейилади, улар вулкан конусидан анча узоқларда чўкмага ўтиб, вулкан туфларини ҳосил қилади (85-расм).
Баъзи маълумотларга қараганда, Тамборо вулканидан 1815 йилда 150 км³, Косегуина вулканидан (Марказий Америкада) 1835 йилда 50 км³, Таравера вулканидан (Янги Зеландияда) 1886 йилда 1,5 км³ чақиқ жинслар отилиб чиқиб, кратер атрофига тўпланган.
Вулкан кратеридан отилиб чиқадиган жинслар турли масофаларга тарқалиб кетади. Йирик жинслар кратердан 500 м дан 10 - 20 км гача, қум 200 - 300 км гача, кул ва чанг 600 - 700 км ва ундан ҳам узоққа бориб тушиши мумкин.

84-расм. Вулкан қуми. www.ekosystema.ru