Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф. Тақризчилар

78-расм. Вулкан кратеридаги кислотали кўл.www.ekosystema.ru

79-расм. Кратерда ҳосил бўлган олтингугурт кристаллари. www.ekosystema.ru

Суюқ вулкан маҳсулотларининг ҳарорати 600-1200ºС бўлади (80, 81 - расмлар). Улар айнан лавадан иборат. Лаванинг қовушоқлиги таркибидаги кремнезем миқдорига боғлиқ. Унинг миқдори юқори бўлганда (65% дан ортиқ) лава нордон деб аталади, у енгил, қовушоқ, суст ҳаракатли бўлади, кўп миқдорда газга эга, секин совийди. Ўрта таркибли лаваларда кремнезем камроқ бўлиши характерли (60-52%), улар нордон лавалардек қовушоқ, лекин ҳарорати юқори (1000-1200ºСгача) бўлади. Асосли лаваларда кремнезем 52% дан кам бўлади ва шунинг учун ҳам улар анча суюқ, ҳаракатчан, эркин оқади. Уларнинг совиш жараёнида юзасида пўстлоқ ҳосил бўлади, ичида эса лаванинг ҳаракати давом этади.

80-расм. Оқаётган лава.www.liveinfo.ucoz.com

81-расм. Лава оқмаси йўлгача чиқиб кетган. www.liveinfo.ucoz.com

Лаванинг кимёвий таркиби асосан кремнезём (силикат кислотаси), алюминий, темир, кальций, магний, натрий ва калий оксидларидан иборат.
Нордон лавадан обсидиан, риолит, гранит порфир, фельзит ва бошқа нордон вулканитлар ҳосил бўлади. Бундай жинслар Ўрта Осиёда – Коржантов, Чотқол - Қурама, Ҳисор тоғ тизмаларида юқори карбон, перм, қуйи триас даврлари ётқизиқлари орасида учрайди.
Асосли лава қотганда базальт, диабаз ва бошқалар, ўрта лавадан - андезитлар, трахитлар ҳосил бўлади.
Қаттиқ вулкан маҳсулотлари вулкан бомбалари, лапиллилари, вулкан қуми ва кулидан иборат бўлади. Вулкан ҳаракати вақтида улар кратердан 500-600 м/c тезликда отилиб чиқади.
Вулкан бомбалари - ўлчами кўндалангига бир неча сантиметрдан 1 м ва ундан ортиқ бўлган қотган лаванинг парчаларидир (82-расм). Уларнинг массаси бир неча тоннани ташкил этиши мумкин (79 йили Везувийнинг отилишида вулкан бомбаларининг массаси ўнлаб тонналарни ташкил этган). Улар портлаш орқали кечадиган вулкан ҳаракати вақтида магма таркибидаги газларнинг жуда тез ажралиб чиқиши туфайли ҳосил бўлади.