Mashinasozlikda aniqlik

3. Aniqlikka ta’sir etuvchi asosiy omillar quyidagilar: 
-Dastgohlarning noaniqligi, emirilishi va deformasiyalanishidan hosil bо‘luvchi 
xatoliklar; 
-Texnologik tizimning haroratdan deformasiyalanish hatoligi; 
-Texnologik tizimning bikirligi; 
-Кeskich asboblar eyilishining ta’siri; 
-Dastgohlarni sozlash hatoligi; 
-Detallarni moslamalarga о‘rnatish hatoligi; 
-Tanavorlarning nusxalanish hatoligi; 
-Tanavorlarning ichki kuchlanishidan sodir bо‘luvchi xatoliklar va 
boshqalar. 
1. Dastgohlarning noaniqligi 
Dastgohlarni tayyorlash va yig‘ish xatoliklari GOST normalari bilan 
chegaralangan bo‘lib, dastgohlarni yuklantirmagan statik holatida dopusklari bilan 
va geometrik aniqligini tekshirish usuli bilan aniqlanadi. 
O‘rtacha o‘lchamdagi (kattalikdagi) umumiy хizmat uchun belgilangan 
dastgohlar geometrik aniqligining (mm-da) ba’zi-bir tavsiflari quyida keltirilgan: 

---

- Tokarlik, frezerlik dastgohlari shpindelining radial tepishi (urishi) 
(shpindelning uchida) ....................................................................0,01-0,015 mm. 
-Tokarlik va frezerlik dastgohlarining 300 mm opravka uzunligidagi 
tepishi..........................................................................................................0,02 mm 
- 
Vertikal-parmalash 
dastgohida 
100-300 
mm 
opravka 
uzunligidagi 
tepishi..................................................................................................0,03-0,05 mm 
- Shpindel yon yuzasining (o‘q bo‘yicha) tepishi ...................0,01-0,02 mm. 
Tokarlik va bo‘ylama randalash dastgohlarining yo‘naltirgich larining to‘g‘ri 
chiziqligi va parallelligi: 
1000 mm uzunlik masofasida..........................................................0,02 mm. 
To‘la uzunligi bo‘yicha ..........................................................0,05-0,08 mm. 
-.Frezalash 
dastgohlari 
stolining 
bo‘ylama 
yo‘naltirgichining 
to‘g‘ri 
chiziqliligi…………………………………………………………………1000mm. 
uzunlikda.....................................................................................................0,04 mm. 
-Tokarlik dastgohlari shpindellarining o‘qlarini karetka harakati yo‘nalishidagi 
parallelligi: 
vertikal tekislikda 300 mm uzunlikda.....................................0,02-0,03 mm. 
gorizontal tekislikda ...........................................................0,01-0,015 mm. 
-Vertikal-parmalash dastgohlari shpindellari o‘qlarining stol tekisligiga nisbatan 
perpendikulyarligi 300 mm uzunlikda……………………….. 0,06-0,10 mm. 
Кo‘rsatilgan taxminiy miqdorlar N-normal aniqlikka ega bo‘lgan dastgohlar 
uchun keltirilgan. Bu dastgohlarda tanavorlarga mexanik ishlov berilganda 7-9 
kvalitet aniqlikka erishiladi. Xarakteristikasi undan yuqoriroq aniqlikka ega 
bo‘lgan dastgohlarda xatoliklar bir-qancha kamayadi, ularni tayyorlash mobaynida 
ish sermexnatligi esa tez suratda ortadi va normal dastgohlarga nisbatan 
qiyoslashda ularning xatoliklari va tayyorlash sermexnatliklari % da quyidagicha 
taqsimlanadi: