Mashinasozlikda aniqlik

xatolik: sermexnatlik: 
1. Normal aniqlikdagi dastgohlar (H-guruhi) 100 100 
2. Orttirilgan aniqlikdagi dastgohlar(П-guruhi) 60 140 
3. Yuqori aniqlikdagi dastgohlar (В-guruhi) 40 200 
4. Eng yuqori aniqlikdagi dastgohlar (A-guruhi) 25 280 
5. Eng aniq dastgohlar (С-guruhi) 16 450 
Dastgohlarning geometrik xatoligi, butunlay yoki qisman ishlanuvchi 
tanavorlarga sistematik xatolik ko‘rinishida ko‘chib o‘tadi. Bu sistematik 
xatoliklarning miqdori boshlang‘ich tahlil qilish va hisoblashga imkon beradi.
Masalan; vertikal-frezalash stanogi shpindeli o‘qining uning stoliga nisbatan 
bo‘lgan noperpendikulyarligi natijasida ishlanuvchi tanavorlar tekisliklarida 
noparallellik (stolning ko‘ndalang yo‘nalishida); bikrlik (vognutostь stolning 
bo‘ylama yo‘nalishida) xatoliklar ro‘y beradi. Bikrlik xatoligini analitik usulda 
hisoblash mumkin, yoki eksperimental aniqlash mumkin va sh.o 
2. Dastgohlarning eyilishi

---

Dastgohlarning eyilishi ishlanuvchi tanavorlarning sistematik xatoliklarini 
oshirish omillaridan biridir. Bu, birinchi navbatda dastgohlar ishchi yuzalarining 
notekis eyilishiga bog‘liq bo‘lib, bu holat ishlanuvchi tanavorlarda qo‘shimcha 
xatolik chaqiruvchi dastgohlar, alohida qismlarining o‘zaro joylashuvini 
o‘zgarishiga olib keladi. 
Dastgohlarning aniqligi yo‘qolishining eng asosiy sabablaridan biri, ular 
yo‘naltirgichlari yuzalarining eyilishidir. 
Masalan; tokarlik dastgohi ikki smenalab bir yil ishlasa, yakka va seriyalab 
ishlab chiqarishda ishlanuvchi tanavorlarning o‘rtacha o‘lchami: diametri 100 mm 
ularning uzunliklari 150-200 mm simmetrik bo‘lmagan uchburchakli yo‘naltirgich 
ishchi qirrasidan old tomonining eyilishi E (mm) o‘rtacha qiymati quyidagicha: 
Toza ishlov berishda...........................................0,04-0,05 mm; 
Qisman toza va qisman shilib ishlov berishda: 
80 foiz po‘latlarga va 20 foiz cho‘yanlarga..........0,06-0,08 mm; 
90 foiz po‘latlarni va 10 foiz cho‘yanlarni shilishda.................. 
0,10-0,12 
mm. 
Ikkinchi yassi yo‘naltirgichning eyilishi bu holda yuqorida keltirilganlarga 
qaraganda besh marotaba kam bo‘ladi. Shuningdek, yo‘naltirgichlarning uzunligi 
bo‘yicha ham eyilishi notekis bo‘ladi. Tekshirilgan dastgohlar shuni ko‘rsatdiki, 
eng katta eyilish asosan shpindal yon yuzasidan boshlab yo‘naltirgich uzunligining 
400 mm masofa oralig‘ida joylashar ekan. 
Oldingi va ketingi yo‘naltirgichlarning notekis eyilishi supportning og‘ishiga 
olib keladi va keskich uchining gorizontal tekislikda siljitadi, natijada ishlanuvchi 
yuza radiusini kattalashtiradi. Yo‘naltirgichlarning uzunligi bo‘yicha notekis 
eyilishi esa, ishlanuvchi tanavorlarda sistematik shakl xatoliklari paydo bo‘lishiga 
olib keladi.