«mashinasozlik texnologiyaSI» kafedrasi «mashinasozlikda innovatsion texnologiyalar» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma

Tayyorlash-yakunlash vaqti T_t-ya - ishchini va ishlab chiqarish vositalarini texnologik operatsiyani bajarish uchun tayyorlash va ularni texnologik operatsiya bajarib bo’lingandan so’ng dastlabki holatiga keltirish uchun sarflangan vaqt me’yori.
Tayyorlash-yakunlash vaqt me’yori quyidagi ishlarni bajarish uchun sarflanadigan vaqtlarni o’z ichiga oladi: a) materiallarni, asboblarni, moslamalarni, texnologik hujjatlarni va ishga naryad olish; b) bajariladigan ish bilan, texnologik hujjatlar, chizmalar bilan tanishish va ko’rsatmalar olish; v) asbobni, moslamani o’rnatish, dastgohni tegishli ish rejimiga sozlash; g) asbobni va moslamani dastgohdan bo’shatib olish; d) tayyor mahsulotni, qoldiq materiallarni, moslamalarni, asboblarni, texnologik hujjatlarni va naryadni topshirish.
Tayyorlash-yakunlash vaqti berilgan ishchi naryad bo’yicha partiyadagi barcha ishlov beriladigan zagotovkalarga bir marta sarf qilinadi va ushbu partiyadagi detallarning soniga bog’liq bo’lmaydi. Tayyorlash-yakunlash vaqtining qiymatini me’yorlashda dastgohlarning turlari va o’lchamlarini, moslamalarni, ishlov berilayotgan zagotovkaning konstruktsiyasi va massasini hisobga olgan me’yorlar bo’yicha aniqlanadi.

Operativ vaqt me’yori T_op - texnologik operatsiyani bajarish uchun sarflangan asosiy vaqt me’yori – T_a va yordamchi vaqt me’yori –T_yo yig’indisi bilan aniqlanadi, ya’ni

T_op=T_a+T_yo (1)

Texnologik operatsiyani bajarishdagi operativ vaqt sarfi har bir mahsulotdan yoki ularning aniq bir sonlaridan keyin takrorlanadi.

Asosiy vaqt me’yori T_a - bajarilayotgan ushbu texnologik operatsiyada yoki o’tishda mehnat buyumining sifat va (yoki) son jihatdan o’zgartirish maqsadiga bevosita yetish uchun sarflanadigan vaqt me’yori.
Asosiy (texnologik) vaqt ichida zagotovkaning o’lchamlari va shakllari, tashqi ko’rinishi va sirt g’adir-budurligi, sirt qatlamining holati yoki yig’ma birlikning alohida qismlarining o’zaro joylashishlari va ularning mahkamlanishi va shunga o’xshash o’zgarishlar sodir bo’lishi bilan ifodalanadi.
Asosiy vaqt mashinali, mashinali-dastaki, dastaki va apparatli bo’lishi mumkin.
Yordamchi vaqt me’yori T_yo - texnologik operatsiyaning yoki o’tishning asosiy maqsadi bo’lgan asosiy ishni bajarish uchun imkoniyat yaratishni amalga oshirish uchun va har bir mahsulot yoki ushbu mahsulotlarning ma’lum bir miqdoridan keyin takrorlanadigan vaqt me’yorini o’zida namoyon qiladi (mahsulotni o’rnatish va olish, dastgohni ishga solish va to’xtatish, asbobni zagotovkaga yaqinlashtirish va orqaga olish, support yoki stolni siljitish, mahsulotni o’lchash, asbobni almashtirish).
Yordamchi vaqt ko’pincha dastaki bajariladi, lekin u mexanizatsiyalashgan (mahsulotni kran yordamida o’rnatish va olish) va mashinali (avtomatlashtirilgan va odatdagiday support yoki dastgoh stolining ketinga salt yurishi) holda bajarilishi ham mumkin.
Yordamchi vaqt uni tashkil etuvchi elementlarining texnik me’yorlash jadvallarida keltirilgan me’yorlar yig’indisi bo’yicha aniqlanadi. Uning tarkibiga zagotovkani o’rnatish va bo’shatishga ketgan vaqt; o’tishga bog’liq vaqtlar; dastgoh qismlarini (supportni, karetkani) siljitish uchun sarflangan vaqt; dastgohning ishlash rejimini o’zgartirish va asbobni almashtirish uchun sarflangan vaqt va nazorat qilish maqsadida o’lchash uchun sarflangan vaqtlar kiradi.