«mashinasozlik texnologiyaSI» kafedrasi «mashinasozlikda innovatsion texnologiyalar» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma

1.1-rasm. Kesuvchi asbobni o’lchamli yeyilishni o’lchash sxemasi

1.2-rasm. Kesuvchi asbobning o’lchamli yeyilishini kesish yo’liga bog’liqligining grafigi

1.3-rasm Kesuvchi asbobning o’lchamli yeyilishini o’lchash uchun moslama
1-indikator; 2-keskich; 3-tayanch vint; 4-o’rnatuvchi tayanchlar.

O’lchamli yeyilishni tajribalarda keskichning cho’qqisini tanlangan o’lchov bazasiga nisbatan masofasining o’zgarishini belgilb berish bilan aniqlash mumkin. Bunday o’lchashlarni 1.3-rasmda ko’rsatilgan moslamada bajarish mumkin. Bunday holatlarda o’rnatish va o’lchov bazalari sifatida jilvirlangan sirt va keskich dastagining yon yuzalarini olishimiz mumkin.

Temperaturada deformatsiyalanishning ta’sirini yo’qotish uchun yeyilishni aniqlashda kesuvchi asbobni temperaturasining doimiyligini ta’minlash uchun kesuvchi asboblarni suvli vannada sovutish har bir o’lchashdan oldin bajarilishi kerak.
O’lchash natijalari bo’yicha kesuvchi asbobning o’lchamli yeyilishini kesish yo’liga bog’liqlik chizig’i quriladi, qaysiki bundan moslashish davri va normal yeyilish vaqti aniqlanadi va shunga o’xshash sharoitlardagi kesish ma’romlari uchun kesuvchi asbob turg’unlik davri belgilanadi.


3. ISHNI BAJARISH TARTIBI
Ishni bajarishdan oldin xavfsizlik texnikasi va berilgan mavzuning nazariy savollari bo’yicha o’qituvchi nazoratidan o’tish kerak. SHundan so’ng ishning eksperimental qismini bajarish uchun ruxsat olinadi.
3.1 Xom –ashyoning tokarlik dastgohidagi markazlarga povodokli xomut qo’llash bilan o’rnatilsin va qatirilsin. Xom ashyoning diametrini o’lchansin va yozib olinsin.
3.2 O’tkirlangan keskichni moslamaga shunday o’rnatish kerakki , uning baza yuzasi o’rnatuvchi yuzaga zich yotsin, sirt yuzasiga o’lchov sterjenini indikatori tegib tursin;
(1.3-rasmga qarang) Indikatorning shkalasi nolь nuqtaga qo’yilsin(yoki indikatorning ko’rsatkichlari yozib olinsin) keskich yechilsin;
3.3 Tokarlik dastgohlardagi ushlagichga keskichni shunday o’rnatish va qatirish kerakli keskichni bo’ylama o’qi dastgoo’ markazlari o’qiga perpendikulyar bo’lsin;
3.4 Dastgohni o’qituvchi tomonidan berilgan kesish maromlariga sozlansin(kesish tezligi 150-200 m/min , surish S=0,17mm/ayl , kesish tezligi t = 0,2 mm )
3.5 Dastgohni avtomatlashgan surishga ulash ;
Kesish jarayoni boshlanganda 2 daqiqadan so’ng bo’ylama surishni o’chirish keskichni xom –ashyodan uzoqlashtirish va dastgohni o’chirish ;
Keskichni keskich ushlagichdan yechish va doimiy temperaturada suvli vannaga solish(oqib turuvchi) keskich soviganidan keyin artish va yeyilishni o’lchash uchun moslamaga o’rnatish ;
Indikator ko’rsatkichlarini 3-jadvalga yozish; (1.3) formuladan kesish yo’lini hisoblash;
3.6 3.5-bo’limda ko’rsatilgan harakatlarni kesish vaqtining borga intervallarida qaytarish (1-qism; 2,5-10min ; 2-qism 20-40 min )va olingan ma’lumot 1.1-jadvalni joyiga qo’yish. Har bir tajribadanoldin kesish yo’lini hisoblash uchun xom-ashyoning parametri o’lchansin;