Mаshinа vа mexаnizmlаrning tuzilish аsoslаri

19-shakl. Tekis kinematik zanjirlar.
a) Mexanizmning erkinlik darajasi W=1 deb Chebishev formulasidan ortiqcha bog`lanish sonini aniqlaylik.
q<sub>T</sub>=W-3n+2P<sub>V</sub>+P<sub>IV</sub>=1-3·3+2·3+1·1= -1
Manfiy ortiqcha bog`lanish harakatanuvchanlik deb ataladi. Demak, mushtumchali mexanizm ikkita-asosiy va maxaliy erkinlik darajasiga (W=2) ega bo`lishi kerak.
b) Mexanizmni fazoviy deb tasavvur qilib, Comov-Malishev formulasidan ortiqcha bog`lanishlarni aniqlaylik. (W=2, n=5, P_V=3, P_IV=1)
q=W-6n+5P_V+P_IV=2-6·3+5·3+4·1=3
2) Ortiqcha bog`lanishlarni yig`ish mezonlari orqali aniqlash. Bu usul mexanizmni yig`ish jarayonini tahlil qilish asosida bajariladi. Bunda yig`iladigan oxirgi kinematik juftga asosiy e`tiborini berish zarur. Yig`ish jarayonida bo`g`inlarni uchta koordinat o`qlariga nisbatan yaqinlashishi va o`qlar atrofida aylanishiga diqqatni jalb qilish kerak. Bo`g`inlarning yaqinlashishida harakat faqat ularning deformatsiyasi hisobiga amalga oshsa, mexanizmda shuncha ortiqcha bog`lanish borligini ko`rsatadi.Misol uchun to`rt sharnirli mexanizmni yig`ish jarayonini ko`raylik (20-shakl).


20-shakl. Yig`ish mezoni orqali ortiqcha bog`lanishni aniqlash.

Faraz qilaylik oxirgi bo`lib D kinematik juft yig`ilsin. D sharnir markazidan DXYZ va D¹X¹Y¹Z¹ koordiiatalarni o`tkazamiz. DXYZ qo`zg`almas bo`g`in bilan D<sup>1</sup>X<sup>1</sup>Y<sup>1</sup>Z<sup>1</sup> harakatlanuvchi 3-shatun bilan bog`langan bo`lsin. D sharnirni yig`ish uchun ikkita koordinatalar sistemasi birgalikda bo`lishi kerak. 20b-shaklda D kinematik juftni tayanch bilan tutashishi ko`rsatilgan. D kinematik juftni yig`ish uchun АVCD ochiq kinematik zanjirni DX va D<sup>1</sup>X<sup>1</sup> koordinata o`qlari D¹ nuqtada kesishguncha 3 bo`g`inni harakatlantirish, so`ngra tashqi kuch ta`sirida bo`g`inlar deformatsiyasi hisobiga 3 bo`g`inni D¹U¹ va D¹Z¹ o`qlari atrofida burchaklariga burib, DXUZ va D<sup>1</sup>X<sup>1</sup>Y<sup>1</sup>Z<sup>1</sup> koordinata sistemalari bir-biriga mos bo`lguncha DX o`qi bo`ylab Sx masofaga siljitiladi. Shunday qilib, mexanizmni yig`ishda АVCD konturda ikkita burchak va bitta chiziqli S<sub>x</sub> siljishlarni cheklovchi uchta ortiqcha bog`lanishlar bor degan xulosaga kelish mumkin.