Mashina detallarining ishqalanishi

Механизмлар ишлаган пайтида умумий сирпаниш кучига эга бўлади. Бундай

• Механизмлар ишлаган пайтида умумий сирпаниш кучига эга бўлади. Бундай
• ишқалқнишда қатнашаётган деталларнинг умумий юзаси: S=Sk+Sch+Ss
• Бу ерда,
• Sk-мойсиз қуруқ ишқаланиш режимида ишлаётган юза;
• Sch- чегара ишқаланиш режимида ишлаётган юза;
• Ss-суюқликда ишқаланиш режимида ишлаётган юза;

1.3 ИШҚАЛАНИШ ТУРЛАРИ

• 1.3 ИШҚАЛАНИШ ТУРЛАРИ
• Жисмларнинг ўзаро тегиб турувчи сиртлари бир–бирига нисбатан ҳаракатланганда ишқаланиш кучлари вужудга келади. Ишқаланиш кучлари таъсирида туташувчи деталларнинг, яъни ишқаланаётган деталларнинг ўлчамлари ўзгаради.
• Ишқаланиш – машина деталлари ейилишининг асосий сабабчисидир.
• Ишқаланиш кучини камайтириш мақсадида ишқаланиш сирти мойлаш материали билан мойланади.
• Ишқаланиш, ейилиш ва мойлаш масалаларини физика, кимё, термодинамика, материалшунослик ва механиканинг фундаментал қонунларига таянувчи трибология фани ўрганади.
• ГОСТ 23.002 га (ашёларнинг ейилишга чидамлилигини таъминлаш) кўра [36] қуйидаги ишқаланишлар фарқланади:
• Ташқи ишқаланиш – бир–бирига уриниб ҳаракатланадиган икки жисмнинг уриниш текислигида нисбий ҳаракатга қаршилик қилувчи ҳодисага айтилади.
• Ички ишқаланиш – суюқликлар, газлар ва пластик материалларда юзага келадиган қаршилик ҳодисасига айтилади.
• Ишқаланиш, туташувчи сиртларнинг бир бирига нисбатан ҳаракатланиш ҳарактерига кўра, уч турга бўлинади: сирпаниб ишқаланиш, думалаб ишқаланиш ва тинч ҳолатда ишқаланиш.

Сирпаниб ишқаланиш – бир жисм сиртининг иккинчи жисм сиртида сирпаниб ҳаракатланишидан ҳосил бўлади. Иккала жисмнинг бир–бирига тегиб турган сиртларининг тезлиги фарқланади.

• Сирпаниб ишқаланиш – бир жисм сиртининг иккинчи жисм сиртида сирпаниб ҳаракатланишидан ҳосил бўлади. Иккала жисмнинг бир–бирига тегиб турган сиртларининг тезлиги фарқланади.
• Думалаб ишқаланиш – ҳаракатланаётган иккита жисм сиртларининг бир–бирига тегиб турган нуқтасидаги тезлиги ҳам ҳаракат йўналиши ҳам бир хиллиги билан характерланади. Содда қилиб айтганда, бир жисмнинг иккинчи жисм устида думалашида юзага келадиган ҳолатни тушуниш мумкин.
• Тинч ҳолатдаги ишқаланиш – бир–бирига тегиб турган сиртлар орасида, жисмлар бир–бирига нисбатан ҳаракатланмасдан туриб, микросилжишлар натижасида юзага келади. Бу ҳолат, ишқаланиш кучи, яъни ҳаракатга қаршилик кучи, жисмни ҳаракатга келтирувчи кучга тенг ёки ундан катта бўлганда кузатилади.
• Думалаб–сирпаниб ишқаланишни ҳам кузатиш мумкин. Бунда, бир пайтнинг ўзида ҳам думалаб ҳам сирпаниб ишқаланиш ходисалари юз беради. Бунга, тишли узатмаларни мисол келтириш мумкин.
• Мойланиш мавжудлигига қараб: мойсиз (қуруқ) ишқаланиш, мойли ишқаланиш, чегаравий ишқаланиш турлари мавжуд.
• Қуруқ (мойсиз) ишқаланиш сиртида хеч қандай турдаги мойлаш материалининг йўқлигида жисмларнинг ишқаланишидир. Илашиш муфталарининг дисклари, тормоз барабанининг колодкалари, занжирли тракторларнинг юриш қисми деталлари (жуфтликлари) қуруқ ишқаланиш шароитида ишлайди.
• Мойлаш материалли (мойли) ишқаланиш сиртида ҳар қандай турдаги мойлаш материали бўлган иккита жисмнинг ишқаланишидир.
• Ишқаланувчи сиртлар орасидаги мойлаш материалининг тури хусусиятларига қараб мойлашнинг қуйидаги турлари бўлади:
• – мойлаш материалининг физик ҳолатига қараб: газли, суюқликли ва қаттиқ мойлаш;
• – ишқаланиш сиртларининг мой қатлами билан ажратиб турилишига қараб: гидродинамик, гидростатик, газодинамик, газостатик, чегаравий ва ярим суюқликли мойлаш.