Jami
|
18
|
6-semestr
|
1
|
Fizika-matematika sinflari va maktablarida astronomiya o’qitishning xarakterli xususiyatlari o’quv mashg’ulotlarining ma’ruzaviy, amaliy va laboratoriya sistemasi. Qiyin va murakkab astronomik masalalarni yechish. Bilimlarni nazorat qilishning reyting sistemasi.
|
2
|
2
|
Planetariyda epizodik va sistematik o'quv mashg’ulotlarini tashkil qilish va o’tkazish. Planetariyda astronomik hodisalarni namoyish qilish orqali o’tilgan o’quv materiallarini mustahkamlash va olingan bilimlarni nazorat qilish.
|
2
|
3
|
Umumta’lim maktalari, ma’lum yo’nalishdagi kasb-hunar kollejlari va akademik litseylari uchun to’garak tematikasining mazmunini ishlab chiqish. Astronomiya to’garaklarining ishini tashkil qilish va rejalashtirish prinsiplari. Umumta’lim maktablari uchun astronomiya to’garagi mashg’ulotlari (astronomiya va kosmonavtika tarixiga doir suhbatlar, o’quvchilarning o’zlari o’qigan ilmiy-ommabop kitoblari, quyidagi ma’ruzalar: «Yorug’ yulduz turkumlarini o’rganish; Oy va sayyoralar harakatini o’rganish; Yulduzlar xaritasidan foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish; Yorug’ osmon jismlarini teleskopda kuzatish») mavzularini ishlab chiqish.
|
2
|
4
|
Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari o'quvchilarining astronomiya to’garagida mashg’ulotlar mavzularini ishlab chiqish, osmon sferasi elementlari, ayrim osmon jismlarining tabiatini o’rganish, ilmiy-ommabop kitoblar va jurnallar materiallari asosida tayyorlangan ma’ruzalar va referatlar, osmon jismlarini va noyob osmon hodisalarini viziual va fotografik kuzatishlar asosida o’rganish. Quyosh spektrlarini olish, kuzatuv natijalarini ishlash. Teodolit bilan ishlash. Maktab astronomik kalendarlardan foydalanib masalalar yechish. Sodda teleskoplar va sodda astronomik asboblar yasash. Maktab teleskoplari va ularning xarakteristikalari. O'quvchilarni teleskop bilan muomala qilish madaniyati.
|
2
|
5
|
Astronomik muassasalarga, tarixiy astronomik obidalarga, astronomik va kosmonavtikaga oid ko’rgazmalarga, planetariylarga ekskursiyalarni tashkil qilish. Ekskursiyalarning rejalarini ishlab chiqish. Astronomiya burchagini tashkil qilish. Ko’rsatmali qo’llanmalarni saralash va ularni mavzular bo’yicha joylashtirish. Bosh qo’llanmalar: sayyoralar tasviri tushirilgan Quyosh va sayyoralarning qiyosiy kattaliklarining chizmasi. Oy va Quyosh tutilishlari va Galaktikaning tuzilish sxemalari, xarakterli osmon ob’ektlarining rasmlari, kosmik tadqiqotlarning asosiy bosqichlari.
|
2
|
6
|
Umumta'lim maktablarida, AL va KHKlarda astronomiya olimpiadalari va astronomiya, kosmonavtika oid qiziqarli kechalarni o’tkazish. Yuqoridagi tadbirlarning reja va ssenariylarini ishlash prinsiplari. Kosmonavtika va astronomiya tarixi bo’yicha tarixiy sanalarga bag’ishlangan kechalar va konferensiyalarni tayyorlash va o’tkazish.
|
2
|
7
|
Astronomiya bo’yicha fakultativ mashg’ulotlarni o’quvchilar astronomik bilimlarni chuqurlashtirishda va ularda ma’lum bir bo’limlariga qiziqishlarini orttirishdagi ahamiyati. «Kosmonavtika asoslari» va «Osmon jismlarining fizik tabiati» bo’yicha fakultativ mashg’ulotlar.
|
2
|
8
|
Fakultativ kurs bo’yicha dasturlarni ishlab chiqish prinsiplari. Dasturlarni umumiy metodikasi. Astronomiyadan qo’shimcha adabiyotlar va ko’rgazmali qurollardan foydalanish. O’quvchilarning fakultativ mashg’ulotlardan erishgan bilimlarini hisobga olish metodikasi.
|
2
|
9
|
Umumta’lim maktablarida, AL va KHKlarda astronomik kalendarlaridan foydalanish, hamda astronomik kuzatish dasturini ishlab chiqish. O’quv astronomik kuzatishlarini tashkil etish va o’tkazish metodikasi. Astronomiya darsida kuzatish ishlarini tahlil qilish. Joyning geografik kengligini va osmon yoritqichlarining gorizontal koordinatalarini aniqlash.
|
2
|
10
|
Umumta’lim maktablarida, AL va KHKlarda astronomik maydonchani tashkil etish va uni jihozlashning zamonaviy usullari. Darsdan tashqari astronomik kuzatishlarga rahbarlik qilishning hususiyatlari. Doimiy ravishda Quyosh aktivligini, Oy sirtini, o’zgaruvchi yulduzlarni, Yupiter yo’ldoshlari, meteor oqimlari va tutilishlarini kuzatish.
|
2
|
11
|
Astronomiyaning shakllanishi va uni ijtimoiy jamoa davridagi rivojlanishi. Astronomiyaning jamiyat ijtimoiy hayoti ehtiyojlaridan kelib chiqishi. Qadimiy yodgorliklarning dunyoning tomonlari bo’yicha orientirlanishi. Osmon jismlari harakatlari va o’zgarishlaridagi oddiy qonuniyatlarning ochilishi (Oy fazalari, planetalarning siljishlari, yulduzlar osmonining aylanishi). Misr piramidalarining astronomik versiyalari. Stounxendj astronomik qurilmalarining qoldiqlari (Angliya). Qo’y qirilgan qal’a (Xorazm) astronomik rasadxonasi IV a.e.o. Qadim Xitoy, Misr, Vavilon, Gretsiyada astronomiya. Mayya qabilalarining astronomiyasi. Vaqtni o’lchash. Gnomon. Quyosh soatlari. Boshqa xil soatlar. Quyosh, Oy va Quyosh – Oy kalendarlari tarixi. Ekliptikaning ekvatorga og’maligi va uni o’lchash tarixi.
|
2
|
12
|
Qadim quldorchilik va feodal-krepostnoy tuzum davridagi astronomiyaning rivojlanishi. Pifagor maktabining Yerning sharsimonligi haqidagi fikrlari (e.a.VI a.) Fales Miletskiy (e.a.VII-VI a.) va shogirdi Aniksimandr Yerning shakli va uning Koinotdagi o’rni haqida. Demokrit (V a.e.o.) Somon yo’li haqida. E.Knidskiy Oy, Quyosh va planetalarning qo’zg’almas Yer atrofidagi harakati haqida. Aristotel kosmologiyasi (IV a.e.o.). Aleksandriya kutubxonasining tashkil topishi (e.a. IV a.), uning qoshida observatoriya qurilishi. Erotosfen (e.a.III a.), Aristarx Samosskiy (e.a.III a.) va Gipparxlarning (e.o. II a.) astronomiya sohasidagi ishlari.
|
2
|
13
|
Aristotel Yerning shar shaklida ekanligini aniqlash usuli. Aristarx Samosskiyning Oy va Quyoshning Yerdan uzoqliklarini solishtirish usuli. Ptolemeyning geotsentrik astronomiyasi sistemasi IV-VIII a. Xitoy va Hindiston (V a.) Braxmagupta (VII a.) larning astronomiyaga oid ishlari. IV-V asrda yozilgan "Suriya siddxant" asari. Arab astronomiyasi va uning tarixi. Sobit Ibn Qurra (IX a.), Al-Battoniy (IX-X a), Abul Vafo Buzjoniy (940-998), Ibn Yunus (X asrning II yarmi) – «hikimat jadvallari» muallifi.
|
2
|
14
|
Mashhur O’rta Osiyolik olimlarning astronomiyaning rivojlanishiga qo’shgan hissalari. Al-Xorazmiy va uning "Ma’mun ziji". Bog’dod astronomik rasadxonalari. Al-Farg’oniy va uning "Astronomiya elementlari", "Astrolabiya yasash" asarlari. Abu Rayhon Beruniy (973- 1048) "Qonuni Ma’sudiy", "Yulduzlar haqidagi fan (astrologiya)" va "Xronologiya" asarlari. Umar Xayyom va Isfaxon astronomik rasadxonasi (XI a.). Nasriddin Tusiy va uning Maragadagi observatoriyasi (XIII a). Ulug’bek va uning astronomik maktabi.
|
2
|
15
|
Geliotsentrik ta’limot va uning XVI-XVII asrlardagi taraqqiyoti. Kopernik, Jordano Bruno, Galiley, Tixo Brage, Kepler va geliotsentrik ta’limotning taraqqiy etishi. Nyuton Quyosh sistemasi dinamikasi to’g’risida. Galley va D. Jeyms Bradley ishlari. Astrofizikaning shakllanishi va rivojlanishi. Bredixin va Bepolskiy ishlari.
|
2
|
16
|
Fotografik kuzatishlar, spektral analiz Doppler prinsipi. Quyosh fizikasining shakllanishi. Yulduzlar astronomiyasining rivojlanishi (Gershel, Struve, Bessel ishlari). Kosmogonik gipotezalar. Zamonaviy astrofizik metodlarining shakllanishi. Keng to’lqinli astronomiyaning vujudga kelishi.
|
2
|
|
|