Пост-маркетинг тадқиқотлари Маркетинг кейинги маркетинг тадқиқотлари ахлоқ нуқтаи назари билан илмий фаолийат соҳаси жуда нозик, чунки биз одамларда дори-дармонларни синаш тўғрисида гапирамиз. Шунинг учун, ВОЗ ахлоқий мезонларига мувофиқ:
• тавсия этилган тадқиқот муассасалари
миллий соғлиқни сақлаш органларига ҳар қандай тадқиқотлар ҳақида хабар бериш;
• Илмий кенгашлар ва этика қўмиталари тадқиқотлардан далилларни тасдиқлашлари керак;
• миллатлараро ва минтақавий ҳамкорлик фойдали.
• Тадқиқот ҳақида маълумот имкон қадар тезроқ тегишли органларга топширилиши керак.
Изоҳлар, қўшимчалар ва брошюраларда жойлаштирилган ахборотга қўйиладиган талаблар. Қадоқлаш ва этикетлаш Юқорида айтиб ўтилганидек, беморлар шифокорлар ва фармацевтлардан дори препаратларни истеъмол қилиш ҳақида тўғри маълумотга эга бўлишлари керак. Аммо агар ҳукумат дориларни брошура билан бирга олиб келишини талаб қилса, ишлаб чиқарувчи ва улгуржи компания мазкур маълумотни ушбу мамлакатнинг назорат органлари томонидан тақдим этилиши ва тасдиқланиши керак.
Маҳсулотлар бозорга реклама қилиш учун сарлавҳаларнинг изоҳлари ишлатилса, улар ЖССТ қарори бўйича шаклланган ахлоқий мезонларга мос келиши керак. Изоҳлар беморлар томонидан фойдаланиш учун мўлжалланган бўлса, улар тўғри тиббий ва илмий мазмунга эга бўлиши шарти билан, улар профессионал бўлмаган тилда тақдим этилиши керак.
Барча қадоқлаш материаллари ва ёрлиқлари муаййан мамлакат доривор препаратларини назорат қилувчи орган томонидан тасдиқланган маълумотларга мос келадиган маълумотларни ўз ичига олиши керак. Агар мамлакатда бундай бўлмаса, у экспорт қилувчи давлатнинг назорат органи ёки бошқа ишончли манба ҳисобланади.
Тўплам ва ёрлиқдаги ҳар қандай матнлар, расмлар ЖССТ қарори бўйича белгиланган ахлоқий мезонларга мос келиши керак.
Дунё амалиётида доривор препаратларнинг кўп миқдорда мустақил даволаш
Марказий ва Шарқий Европанинг барча ижтимоий ҳаётлари каби миллий соғлиқни сақлаш тизими 1980-йиллар охиригача минтақада ҳукмронлик қилаётган сиёсий тизимнинг умумий йўналтирилганлиги билан таъсирланган.
Бу шуни англатадики, давлат ҳар бир инсоннинг соғлиғини ва касаллик билан боғлиқ барча муаммоларни ҳал қилишда ғамхўрлик қилди. Аслида, бу мамлакатларда давлат тизими билан бирга, ўз-ўзини даволаш амалиёти мавжуд эди. Ушбу ҳудудларда соғлиқни сақлаш тизимини қайта қуриш мавжуд. Шу муносабат билан ЖССТнинг ўз-ўзини даволаш ва инсон саломатлиги ҳақида ғамхўрлик бўйича таклифлари диққатга сазовордир.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг Европадаги минтақавий ваколатхонаси ўз-ўзини даволаш бўйича тадқиқотлар олиб бормоқда. Шундай қилиб, "2000 йилга қадар барча саломатлик" вазифасини бажариш доирасида ЖССТ доривор препаратларини ўз-ўзидан даволаш учун қуйидаги имо-ишоралар бўйича рецептини белгилаб олди:
• шифокор маслаҳатига муҳтож бўлмаган касалликларнинг белгиларини тез ва самарали енгиллаштириш;
• мавжуд молиявий ва шахсий қийинчиликларда, беморларга ўзларини ёмон ҳис қилмаса кичик аломатлардан халос этишга ёрдам бериш, бу ўз навбатида тиббий хизмат учун йукни камайтиради;
• қишлоқ жойларда яшовчи аҳолига ва малакали тиббий ёрдам олишни талаб қиладиган муаййан ҳудудларга тиббий ёрдам кўрсатиш имкониятини ошириш.
Турли мамлакатларда ўз-ўзини даволаш учун мўлжалланган дори воситалар рўйхати мавжуд соғлиқни сақлаш тизимига ва ижтимоий-иқтисодий омилларга боғлиқ ҳолда фарқ қилиши мумкин, аммо бу дориларнинг танлов мезонлари ҳамма учун умумий бўлиши ва катта терапевтик кенгликнинг қиймати ва мавжудлиги тўғрисида ишончли ма'лумотларга асосланган бўлиши керак.
Европа Жамияти (ЕК) 1.01.93 дан бошлаб дори-дармонларни таснифлашни қабул қилиб, уларни тиббий рецепт талаб қилувчи ва тиббий рецептлар талаб қиладиган дори-дармонларга бўлинади.
Ушбу таснифга кўра, препаратлар:
• тўғридан-тўғри ёки билвосита хавф туғдириши мумкин, ҳатто тўғри ишлатилса ҳам, шифокор назорати бўлмаса;
• тез-тез ва кўп ҳолларда нотўғри ишлатилади, натижада улар инсон саломатлиги учун хавф туғдириши мумкин;
• фаолийати ёки ён та'сири ўрганишни талаб қиладиган моддалар ёки таркибий қисмлар;
Одатда парентерал фойдаланиш учун шифокор томонидан тавсия этилади. Рецепт ёки рецептсиз бўлим фойдаланишга тегишли қарор
тиббий маҳсулот ваколатли миллий органлар томонидан рўйхатга олиш ҳужжати берилганда олинади. Ҳуқуқий мақом 5 йил ичида текширилади.
ОТC дори воситаларини сотиб олиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида қарор қабул қилишда фармацевт ва шифокорларга алоҳида аҳамият берилади. Бу мутахассислар ишлаб чиқарувчилар томонидан ўз-ўзидан дори препаратлари ҳақида тўлиқ ва тўғри ма'лумотга эга бўлишлари жуда муҳимдир.
