Ma’ruza “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish Reja

Yer yuzasi qismlari	Maydoni, mln. km^2	Yog’in		Bug’lanish
Oqim
ming km^3	mm	ming km^3	mm	ming km^3	mm
Dunyo okeani	361	458	1270	505	1400	47	130
Chekka oqimli	119	110	924	63	529	47	395
Ichki oqimli	30	9	300	9	300	-	-
Quruqlik	149	119	800	72	485	47	315
Yer yuzasi	510	577	1130	577	1130	-	-

Yuqorida qayd etilgan suv balansi tenglamalari va ularning 3.2-jadvalda keltirilgan miqdoriy qiymatlari o’rtacha ko’p yillik davr oraliqlari uchun to’g’ri bo’ladi. Chunki, bunda quruq kelgan yillar atmosfera yog’inlari ko’p bo’lgan yillar bilan tenglashadi.
Qayd etish lozimki, 3.2-jadvaldagi ma’lumotlar ancha munozaralidir. Masalan, AQShlik olim P.Xaggetning “Geografiya – sintez sovremennыx znaniy” (Nyu-York, London, 1975) monografiyasida Dunyo okeani yuzasidan bo’ladigan bug’lanish miqdori 336 ming km³ ga teng, deb keltirilgan. Ushbu kitobda Yer sharining boshqa qismlari uchun keltirilgan ma’lumotlar ham 2-jadvaldagi raqamlardan keskin farq qiladi.
Nazorat savollari
1. Gidrosferaga ta’rif bering.
2. Yer sirtida quruqlik va suv yuzalari qanday taqsimlangan?
3. Dunyo okeanini tavsiflab bering.
4. Suvning katta va kichik aylanishlarini qiyoslang.
5. Materiklar ichida namlikning aylanishi qay tarzda kechadi?
6. Chekka oqimli hudud deganda nimani tushunasiz?
7. Ichki oqimli hudud yoki berk havzalarga misol keltiring.
8. Yer sharining suv balansi tenglamasi qanday tuziladi?
9. Yer shari suv balansi tenglamasining kirim qismini bilasizmi?
10. Yer shari suv balansi tenglamasining chiqim qismini qanday jarayon natijasi tashkil etadi?
Ma’ruza 4. Atmosfera yog’inlari
Reja:
1. Atmosfera yog’inlari va ularni shakllanishi;
2. Yog’in turlari;
3. Atmosfera yog’inlarini o’lchash;
4. Daryo havzasiga yoqqan yog’in qatlamini aniqlash.
Tayanch iboralar (kalit so’zlar): yog’in turlari, yomg’ir, qor, do’l, qor qoplami, yog’in gradienti, yog’in qatlami