Маъруза ташкилот назарияси ва унинг илмий билимлар тизимидаги ўрни

Богданов тектологияси (қурилиш доктринаси).
Тектологиянинг асосий ғояси табиий ва ижтимоий ҳодисаларнинг ташкилий жиҳатдан ўзига хослигидир.
Табиат ёки жамиятнинг ҳар бир элементи қисмлар ўртасидаги муносабатлар ҳам, бутуннинг ташқи муҳит билан алоқалари ҳам муҳим аҳамиятга ега бўлган тизим сифатида кўриб чиқилиши керак
A. Богданов тектология учун асосий нарса тизимларнинг ёки ташкилий мажмуаларнинг пайдо бўлиши, ишлаши ва йўқ қилишнинг объектив қонунларини яратиш деб ҳисоблади.
A. Богданов ташкилотни унинг қисмлари йиғиндисидан каттароқ бўлган яхлитлик деб ҳисоблади.
Ташкилот, Богдановнинг фикрига кўра-унинг таркибий қисмларини ишлаб чиқариш жараёнлари тармоғи ва тузилиши ишлаб чиқарилган компонентларнинг махсус маконий-замон тасвиридир.
Ташкилотларнинг тегишли ташкилий назариялар билан белгиланган моделлари:
Механистик модел - (А. Файол Ф. Тейлор, М. Вебер);
табиий ташкилот - (Т. Парсонс, Р.Мертон, А. Этциони);
Функционал ташкилотлар объектив ўз-ўзини такомиллаштириш жараёни сифатида қаралади унда субектив тамойил мавжуд, лекин устунлик қилмайди. Мақсад-ташкилотнинг фаолият кўрсатиши учун асослардан бири;
Ташкилот жамоа - (Э. Майо). Фаолиятнинг асосий регулятори-ташкилотда қабул қилинган хулқ-атвор нормалари;
Социотехник модель - (А. Райс, Э. Трист) Гуруҳ ичидаги алоқаларнинг ишлаб чиқариш технологиясига боғлиқлигига асосланади;
интеракционистик модел- (Ч. Бернард). Ташкилот ўз аъзолари ўртасидаги узоқ муддатли ўзаро муносабатлар тизими сифатида қаралади, улар ташкилотга ўз умидлари ва қадриятларини қўшадилар;
кибернетик модель – (С. Бир, Д. Форрестер, С. Янг). Кўплаб қайта алоқаларни ҳисобга олган ҳолда ташкилотнинг тўлиқ математик модели қурилишини ўз ичига олади;
- Институционал модел (Д. Нордт). Ташкилотнинг шакллари ва хатти-ҳаракатлари урф-одатлар, анъаналар ва меъёрлар билан белгиланади;
Зиддият модели - (Р. Холл) ташкилот кўплаб қарама-қарши мақсадларга эга ва ташкилотнинг турли аъзолари ва гуруҳларининг зиддиятли манфаатлари шароитида фаолияит кўрсатади;
органик модель - (Т. Бернс, Д. Сталкер). Жамият барча қисмлари ўзаро боғлиқ бўлган тирик организмга қиёсланади.
Ушбу модел тез ўзгарувчан ташқи муҳитда ташкилотнинг хусусиятларини ва функцияларини нисбатан доимий сақлашга имкон берувчи ўз-ўзини тартибга солиш жараёнларини ўз зиммасига олади;