Маъруза ташкилот назарияси ва унинг илмий билимлар тизимидаги ўрни

КИРИШ
Ташкилот назарияси ўқув фани сифатида мулкчиликнинг турли шакллари ва халқ хўжалиги тармоқларидаги корхона ва муассасалардаги ходимлар, шунингдек, давлат, марказий ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларидаги ходимлар, иқтисодчилар ва менежерларнинг махсус назарий тайёргарлиги сифатини, мутахассислар ва менежерларнинг ташкилий фаолияти самарадорлиги таъминлаш учун зарурдир.
Ташкилот назарияси асосларини ўзлаштириш ҳар қандай муаммони ташкилий муносабатлар тизими орқали кўриш, ташкилий-конструктив ишлар орқали ҳал қилиш йўлини топиш имконини беради. Ташкилот назарияси ташкилий фаолият фалсафасининг бир туридир.
Замонавий ташкилий тафаккурни ривожлантириш, амалий амалга ошириш қобилиятини талаб қиладиган ташкилий қонунлар, тамойиллар, қоидалар ҳақидаги билимлар билан таъминлайди.
Ташкилот назариясига оид билимлар амалда муҳим вазифаларни ҳал этишда тизимли ва мажмуали ёндашувлар кўникмаларини ривожлантиришга хизмат қилади.
Ташкилот назарияси-менежмент соҳасида бўлажак мутахассисни тайёрлашнинг умумий маданий, ғоявий ва услубий элементлари қўйилган асос(фундамент)дир.
У муайян усул, йўл ва усуллар, аниқ ташкилий вазифаларнинг ечимини топиш учун зарур бўлган билимлар кўринишидаги конструктив билимларни беради.
Ташкилот назариясининг ўрганиш предмети алоҳида кишиларнинг биргаликдаги фаолияти учун гуруҳларга мақсадга мувофиқ бирлашишини, ташкилотлар ривожланишининг қонуниятлари ва муаммоларини, ташкилий тизимларда содир бўладиган жараёнларни таҳлил қилишдир.
Ҳамкорлик жараёнида юқори натижаларга ва одамларнинг умумий мақсадларга эришиш учун жамоавий ҳаракатларини йўналтириш мумкин.
"Ташкилот назарияси" курсининг мақсади ташкилотни ижтимоий тизим сифатида кўриб чиқишда ташкилотнинг пайдо бўлиши, фаолият кўрсатиши ва ривожланишининг қонун ва қонуниятларини ўрганишдан иборат.
Маъруза 1. ТАШКИЛОТ НАЗАРИЯСИ ВА УНИНГ ИЛМИЙ БИЛИМЛАР ТИЗИМИДАГИ ЎРНИ.
1. Ташкилот назариясининг предмети ва методи.
2. Ташкилот назарияси ҳақидаги дастлабки ғоялар.
3. "Ташкилот" тушунчаси.
4. Ташкилий назариялар.
5. Ташкилотларнинг моделлари.
Ташкилот назарияси-ташкилий тажрибани умумлаштирувчи ва ташкилий муносабатларнинг моҳиятини, уларнинг ички зарурий алоқалари, фаолият ва ривожланиш қонуниятларини акс эттирувчи илмий билимлар тизимидир.
Ташкилот назариясининг предмети мураккаб ташкилий тизимларида амал қилувчи умумий ва алоҳида қонуниятлардир. Турли яхлит тузилмалар ва уларнинг таркибий қисмлари ўртасидаги алоқа ва ўзаро алоқаларни шакллантирувчи ташкилий муносабатлар, қонуниятлар.
Ташкилот назарияси ташкилотларни микро ўрганишни ўз ичига олади. Бу ерда бутун ташкилот бирлик сифатида қабул қилинган.
Ресурсларини мувофиқлаштиришнинг оптимал вариантини топиш менежмент фанининг асосий мақсади бўлиб қолди ва бўлиб қолмоқда.
Тарихан ташкилотларнинг моҳиятини белгиловчи назарий тушунчалар, турли ташкилий тузилмалар фаолиятини баҳолаш учун қўлланиладиган рол ва асосий мезонлар эволюциясини кузатиш мумкин.
Ушбу назариялар А. Богдановнинг тектологияси билан бирга пайдо бўлди, аммо ундан мустақил равишда ривожланди.
Ташкилий назариялар ҳар бир аниқ вақт учун бошқарув фаолияти тамойиллари, қоидалари, тавсиялари ва тартибларини ишлаб чиқиш вазифасини қўяди, тектология учун эса турли вазиятларда ўзгармайдиган объектив ташкилий механизмларни топиш муҳим эди.
Назарий тадқиқот воситаси-илмий метод (юнонча методос — тадқиқот йўли, назарияси, таълимот) ҳисобланади.
Метод деганда маълум мақсадга эришиш учун тартибли фаолият, воқеликни амалий ёки назарий билиш методлари ёки операциялари мажмуи тушунилади.
Ташкилот назариясининг асосий вазифаси-шахслар ва гуруҳларни ташкилот фаолиятига таъсирини, унда рўй бераётган ўзгаришлар, самарали мақсадли тадбирларни таъминлаш ва зарур натижаларни қўлга киритишни ўрганишдан иборат.
Ташкилот назариясининг психология, социология, ижтимоий психология, антропология ва иқтисодиёт каби фанлар билан боғлиқ ўрнини кўриб чиқамиз.
Психологиянинг ташкилот назариясига қўшган ҳиссаси шахс хулқ-атворини ўрганиш ва башорат қилиш, одамлар хулқ-атворини ўзгартириш имкониятларини аниқлаш орқали намоён бўлади.
Психология одамларнинг оқилона ҳаракатлари ва ишларига тўсқинлик қилувчи ёки тарғиб қилувчи шароитларни аниқлайди.
Сўнгги пайтларда ташкилотда инсон хулқ-атвори билан бевосита боғлиқ бўлган психологик тадқиқотлар базаси кенгайди.